Rupsen determineren

Het determineren van rupsen is over het algemeen erg lastig, zeker wanneer het rupsen betreft die nog niet volgroeid zijn. Daarnaast is er nauwelijks literatuur voorhanden waarin rupsen behandeld worden. Maar er zijn ook rupsen met zo’n opvallend uiterlijk dat zij niet te verwarren zijn met andere soorten en eenvoudig op naam gebracht kunnen worden.

Familiekenmerken

Bij het determineren van rupsen is het goed om de verschillen tussen de diverse families te weten. Is de familie bekend, dan is het aantal soorten waartussen gekozen moet worden alvast een stuk kleiner. 

Bekijk het overzicht van alle rupsen

Rupsen fotograferen

Zonder foto is het bijna onmogelijk om een rups een naam te geven. Het is erg belangrijk om meerdere foto’s te maken, zodat alle onderdelen van de rups (rug, zijkant, kop) goed te zien zijn. 

Lees meer over het fotograferen van rupsen

Er wordt nog maar door weinig mensen gericht naar rupsen gekeken. Vandaar dat er ook nog maar weinig determinatiesleutels beschikbaar zijn. Ook uitgebreide beschrijvingen die gebaseerd zijn op veel exemplaren van een soort van veel verschillende locaties ontbreken nog. Met andere woorden: er valt nog veel te ontdekken en te beschrijven!

Sommige rupsen leven verborgen, maar andere soorten vallen erg op. Zij zijn bijvoorbeeld overdag actief, of hebben een opvallend uiterlijk. De Vlinderstichting maakte een overzicht per seizoen van rupsen die veel worden waargenomen.

Bekijk het overzicht van rupsen die veel worden waargenomen

Bij het determineren van rupsen kan in de meeste gevallen beter niet worden uitgegaan van de kleur, omdat vooral bij de rupsen van nachtvlinders de kleur nogal kan variëren. Soms kan de kleur een handig hulpmiddel zijn, maar het moet zeker niet als doorslaggevend kenmerk gebruikt worden. De antwoorden op de volgende vragen vormen een goede basis om in elk geval vast te stellen tot welke familie een rups hoort:

• Lijkt de rups op een takje?
• Hoeveel paar buikpoten heeft de rups?
• Heeft de rups haren en is de beharing lang of kort?
• Heeft de rups stekels?
• Heeft de rups uitsteeksels op het lichaam en waar zitten deze?
• Heeft de rups stippen of lijnen over het lichaam?
• Hoe groot is de rups?

Behalve de uiterlijke kenmerken van de gevonden rups, zijn er ook andere gegevens die behulpzaam kunnen zijn bij de determinatie. Allereerst is de tijd van het jaar waarin de rups wordt gevonden belangrijk, omdat hiermee soorten die in een ander seizoen als rups aanwezig zijn uitgesloten kunnen worden. Iets dergelijks geldt ook voor de waardplant waarop de rups werd aangetroffen. Het is echter wel zo dat de waardplantkeuze van veel soorten heel breed is, zodat de determinatiewaarde in veel gevallen weinig exclusief is. Toch kan het in combinatie met andere kenmerken soms een nuttige aanvulling zijn.

Er zijn rupsen die zo variabel zijn en zoveel lijken op verwante soorten, dat het vrijwel onmogelijk is om de soort met zekerheid op naam te brengen. Deze soorten worden gelijkende soorten genoemd. Het is vaak wel mogelijk om uit te maken tot welk geslacht (genus) de soort behoort, maar determineren tot op soortniveau is lang niet altijd mogelijk. De enige manier om er dan achter te komen om welke soort het gaat is om de rups op te kweken tot vlinder.

Lees meer over het opkweken van rupsen