Nieuwsbericht

Afgelopen jaren werd al steeds duidelijker dat bepaalde insectensoorten, zoals bijen en vlinders, steeds minder voorkomen in West-Europa en Noord-Amerika. ‘Maar dat de aantallen van alle vliegende insectensoorten in zo'n hoge mate aan het afnemen zijn als we hier zien in zo'n wijdverspreid gebied, is een nog alarmerendere bevinding’, zegt projectleider Hans de Kroon.

Entomologen (insectenonderzoekers) in het Duitse Krefeld, onder leiding van Martin Sorg en Heinz Schwan, verzamelden de afgelopen 27 jaar gegevens in 63 verschillende locaties in natuurgebieden verspreid over Duitsland. Met zogenaamde malaisevallen werden alle vliegende insecten opgevangen en het totaal aan biomassa gewogen en vergeleken. De Nijmeegse onderzoekers hebben nu voor het eerst deze enorme schat aan data kunnen analyseren.

De onderzoekers vonden een gemiddelde afname aan massa van de totale insectenpopulatie van 76 procent. In het midden van de zomer, als het insectenaantal zijn piek bereikt, zagen ze zelfs een daling van 82 procent in de onderzochte gebieden. Caspar Hallmann, die de statistische analyses heeft uitgevoerd: 'Al deze gebieden zijn beschermd, vaak zijn het natuurgebieden die goed beheerd worden. Toch is de achteruitgang overal waarneembaar'. Wat de precieze oorzaak is van deze enorme afname, is tot nog toe onduidelijk. Veranderingen in weer, landschap en in plantensoortenrijkdom in deze gebieden blijken niet de afname te kunnen verklaren. Het weer verklaart veel van de schommelingen binnen het seizoen en tussen de jaren, maar niet de neergaande trend.

De Vlinderstichting bekeek of we dit terug te zien is in onze data van het Landelijk Meetnet Vlinders. Dit zijn de totale aantallen vlinders opgeteld van alle soorten, alsof alle transecten alle jaren gelopen zouden zijn en gecorrigeerd voor de ligging over het land.

Chris van Swaay, cöordinator van het Landelijk Meetnet: "De correlatie is duidelijk, wat niet verwonderlijk is, want vlinders zijn ook insecten en Duitsland is onze naaste buur: de achteruitgang van vlinders in Nederland is hetzelfde als de gewichtsverandering van insecten in Duitsland."

Al in 2013 publiceerden we dat de graslandvlinders met 50% afnamen in Europa. De afgelopen vijftig jaar zijn er al twintig vlindersoorten uitgestorven. En nog eens tien vlindersoorten staan op het punt uit ons land te verdwijnen. Lees wat De Vlinderstichting doet om de achteruitgang te stoppen.

Over mogelijke oorzaken kunnen de onderzoekers nu alleen maar speculeren. Caspar Hallmann: 'De onderzochte gebieden zijn klein en ingesloten tussen agrarische gebieden. Deze omliggende gebieden trekken insecten aan, die daar vervolgens niet kunnen overleven. De natuurgebieden zouden hierdoor "leeggezogen" kunnen worden.' Het is waarschijnlijk dat de gevonden resultaten representatief zijn voor grote delen van Europa en andere delen van de wereld waar natuurgebieden liggen ingeklemd in een overwegend agrarisch landschap.

‘Aangezien hele ecosystemen afhankelijk zijn van insecten, bijvoorbeeld als voedsel en als bestuivers, zet dat andere veranderingen, zoals achteruitgang van vogels en zoogdieren in een nieuw daglicht', aldus Hans de Kroon. ‘Het is nauwelijks voorstelbaar wat er gaat gebeuren als deze ontwikkeling onverminderd doorgaat.’
Omdat de oorzaken van de achteruitgang nog niet bekend zijn, kunnen er op dit moment nog weinig concrete maatregelen genomen worden. De onderzoekers hopen dat deze bevindingen worden opgevat als 'wake-up call' en zullen leiden tot meer onderzoek naar de oorzaken en steun voor lange-termijn-monitoring.

De Kroon: 'Wat we op dit moment alleen kunnen doen is grote voorzichtigheid betrachten. Minderen met de dingen waarvan we weten dat ze een slechte invloed hebben, zoals het gebruik van pesticiden en verdwijnen van bloemrijke akkerranden in de landbouw. En hard werken aan vergroting van onze natuurgebieden met naar verhouding minder randzones met de landbouwgebieden.’

Publicatie:
More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas, PLoS ONE