Nieuwsbericht

In de afgelopen drie jaar heeft een erg zeldzame libel zich in Nederland gevestigd: de zuidelijke heidelibel. Na een invasie in 2013 wordt hij nu al twee jaar geregeld gezien en vindt er zelfs voortplanting plaats.

De zuidelijke heidelibel is een zwerflustige maar onopvallende libel die vaak voorkomt met andere soorten heidelibellen. Het is, zoals de naam al doet vermoeden, een soort die voorkomt in Zuid- en Midden-Europa en Noord-Afrika. Tot de eeuwwisseling was de zuidelijke heidelibel in Nederland en de ons omringende landen een zeer zeldzame dwaalgast. Vanaf 2000 vond een gestage toename plaats in Frankrijk en Duitsland. In 2013 is in ons land een opvallende invasie opgemerkt, die in een recent verschenen artikel in het libellentijdschrift Brachytron wordt beschreven. In 2013 zijn op 61 plekken tenminste 187 zuidelijke heidelibellen gezien. De waarnemingen zijn vrijwel allemaal afkomstig uit het zuiden en midden van Nederland, ongeveer ten zuiden van de lijn Den Haag – Enschede. Noordelijk hiervan zijn slechts drie meldingen bekend, namelijk uit Emmeloord (Fl), Drouwenerveld (Dr) en Sexbierum (Fr) aan de Friese waddenkust. Aanvankelijk betrof het vooral eenlingen, maar in de nazomer werden tot wel 32 exemplaren gezien: 25 in Bleskensgraaf en 32 in de Gelderse Staartjeswaard bij Beuningen. Nooit eerder zijn in Nederland zulke hoge aantallen opgemerkt.

Omdat waarnemers hebben gezien dat de libellen gingen paren en eitjes leggen, was het spannend of de zuidelijke heidelibel in 2014 opnieuw op zou duiken. En dat gebeurde, zelfs vroeger in het seizoen dan verwacht. De eerste drie zuidelijke heidelibellen werden namelijk op 15 juni gevonden in het Geuzenbos, een recreatiegebied ten zuiden van het Amsterdamse westelijk havengebied (NH). Het is de vroegste waarnemingsdatum ooit voor Nederland. In totaal werden er in 2014 tenminste 121 zuidelijke heidelibellen op 31 verschillende locaties gezien. Vaak betrof het verse libellen, wat duidt op lokale voortplanting. De meeste waarnemingen waren net als in 2013 afkomstig ten zuiden van de lijn Den Haag-Enschede. Ten noorden hiervan waren ook waarnemingen uit het Gooi en het zuidelijk deel van Noord-Holland.

Ook in 2015 is de zuidelijke heidelibel nog op een aantal locaties in Zuid-Nederland gezien, met maximaal 36 verschillende exemplaren in het Zeeuwse Heikant. Daarmee lijkt het erop dat de zuidelijke heidelibel vaste voet aan Nederlandse grond krijgt. De invasie in 2013, vermoedelijk afkomstig uit groeiende populaties in de ons omringende landen of zuidelijker uit Europa, heeft daarin een belangrijke rol gespeeld. Het is de komende jaren opletten of de vestiging definitief is. Met een zwerflustige libellensoort is dat nog afwachten.

Tekst: Anthonie Stip, De Vlinderstichting en Richard Slagboom