Nieuwsbericht
Geheim van geluid doodshoofdvlinder ontrafeld
woensdag 12 augustus 2015
Recente studie heeft uitgewezen dat het piepende geluid dat de doodshoofdvlinder maakt, wordt geproduceerd door 'accordeonachtige monddelen'. De nachtvlinder, die vooral bekend werd dankzij de film the Silence of the Lambs, is in Nederland zeldzaam.
De op een doodshoofd lijkende tekening op het borststuk geeft deze nachtvlinder zijn naam. En ook opvallend: bij verstoring maakt de vlinder een hoorbaar piepend geluid (bekijk het filmpje). Wetenschappers hebben nu ontdekt hoe de vlinder het geluid maakt.
Met behulp van lucht
Hoe de vlinder het geluid kon maken, was lange tijd onduidelijk. De meeste insecten die geluid maken doen dat door vleugels of poten tegen elkaar te wrijven (zoals krekels). Maar wetenschappers hebben nu het antwoord gevonden: een tweedelig, accordeonachtig systeem in de monddelen van de vlinder dat heel snel beweegt zorgt voor het geluid. De bevindingen werd gepubliceerd in The Science of Nature.
Er zijn drie verschillende doodshoofdvlinders, waarvan er slechts 1 in Europa voorkomt: Acherontia atropos. De studie werd met deze soort uitgevoerd en wetenschappers ontdekten dat het geluid in twee stappen wordt gemaakt.
Eerst zuigt de vlinder lucht naar binnen. Daardoor gaat een klep tussen de mond en de keel, epipharynx genoemd, heel snel trillen. Vervolgens ademt de vlinder de lucht weer uit, zodat een tweede geluid ontstaat. De klep trilt razendsnel, iedere in- en uitademing duurt slecht 1/5 seconde.
Vlinders en bijen
Het onderzoek verklaart waarschijnlijk ook nog een ander bijzonder gedrag van de doodshoofdvlinder: ze zijn in staat bijennesten binnen te dringen en daar honing op te nemen zonder door de bijen gedood te worden. Dit komt doordat de doodshoofdvlinder exact tussen twee raten past en de bijen daardoor niet in staat zijn de kwetsbare buik te bereiken.
Honing is veel stoperiger dan nectar; wellicht is de epipharynx ontstaan om de honing op te kunnen zuigen. Hierdoor kreeg de vlinder sterke spieren in zijn kop, zie ook gebruikt kunnen worden om lucht naar binnen te zuigen. Ian Kitching, entomoloog in the Natural History Museum in Londen, ondersteunt deze theorie. Hij was niet betrokken bij het onderzoek, maar stelt: 'beweging van spieren zorgt voor het vermogen om te eten en geluid voort te brengen'.
Waarom maakt de vlinder geluid?
Waarom de doodshoofdvlinder geluid maakt is nog steeds niet duidelijk, maar er zijn wel een aantal theoriëen.
Het geluid zou bijvoorbeeld dienen om vijanden te laten schrikken en daarmee tijd te winnen om te ontsnappen.
Andere wetenschappers denken dat het te maken heeft met het feit dat ze in honigraten leven. Het idee is dat het geluid lijkt op het geluid van een bijenkoningin. Voor beide theorieën is echter onvoldoende bewijs.
