Nieuwsbericht

In Birmingham werd vorige week de 4e bijeenkomst van het ‘National Moth Recording Scheme’ gehouden. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door Butterfly Conservation UK, het Britse equivalent van De Vlinderstichting. Zo’n 200 mensen waren aanwezig en luisterden naar verschillende presentaties over nachtvlinders, waaronder de eikenprocessierups.

Ties Huigens van De Vlinderstichting vergeleek de Nederlandse en Britse nachtvlinderfauna. Hij vertelde o.a. over de alarmerende achteruitgang van veel soorten macro-nachtvlinders en de mogelijke oorzaken daarvoor.

Het National Moth Recording Scheme (NMRS) is een grootschalig project waarin zo’n 5000 mensen nachtvlinders tellen om de verspreiding van ruim 900 soorten macro-nachtvlinders en 1600 soorten micro-nachtvlinders in het Verenigd Koninkrijk, het ‘Isle of Man’ en de ‘Channel Islands’ in kaart te brengen. Momenteel bevat de database ruim 16.000.000 waarnemingen van nachtvlinders. Het wordt door de Butterfly Conservation UK omschreven als het meest succesvolle project dat ze ooit hebben gedraaid.

Naast de jaarlijkse update door de organisatie van het NMRS waren er presentaties over de groei van het inventariseren van nachtvlinders (met name ook van micro-nachtvlinders) in Noord-Ierland en het district Gloucestershire, een nieuwe Britse checklist voor nachtvlinders, het grote belang van zogenaamde ‘hedgerows’ (heggen) in het agrarisch landschap en de verstoring van nachtvlinders door straatlantaarns.

In Groot-Brittannië gaat het over het algemeen slecht met nachtvlinders. Zo’n 2/3e van de soorten macro-nachtvlinders vertoont een sterke achteruitgang over de laatste 40 jaar. De zwarte-w-vlinder (Macaria wauaria) is de soort die het sterkst achteruitgaat. De gelijkenis tussen de situatie in Nederland en Groot-Brittannië is verbluffend. Niet alleen komen het aantal soorten en de soortensamenstelling grotendeels overeen, ook in Nederland gaan veel soorten achteruit. Zo'n 2/3e van de soorten vertoont een negatieve trend over de laatste 30 jaar. De algemene achteruitgang van macro-nachtvlinders is dus geen lokaal fenomeen en heeft grote consequenties voor andere organismen omdat ze een belangrijke rol spelen als voedselbron voor vogels, vleermuizen en andere dieren, als planteneter en als bestuiver. De verstedelijking en intensivering van de landbouw worden algemeen als belangrijkste oorzaken van de achteruitgang gezien. Deze factoren dragen allemaal bij aan het verlies en versnippering van geschikt leefgebied, klimaatverandering, chemische- en lichtvervuiling.

Eikenprocessierups

Tot slot was er op de NMRS bijeenkomst in Birmingham een presentatie over een soort die in Noord-West Europa als ‘plaag’ wordt gezien, vanwege de overlast die de brandharen van de rupsen voor de mens kunnen veroorzaken, namelijk de Eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea). Deze soort werd een aantal jaren geleden voor het eerst in Engeland gesignaleerd en is zich nu lokaal aan het uitbreiden. Er wordt in Engeland momenteel druk gezocht naar methoden om de Eikenprocessierups te laten verdwijnen of in ieder geval te beheersen.

In Nederland hebben we inmiddels veel ervaring met deze soort. Ondanks de miljoenen Euro’s die er in ons land jaarlijks aan beheersing en bestrijding worden uitgegeven, breidt de soort zich nog steeds uit. De vlinder komt inmiddels in elke provincie voor. Een belangrijke oorzaak daarvan kan het gebrek aan natuurlijke vijanden rondom eikenbomen in wegbermen zijn. Wegbermen met lange rijen eiken worden namelijk vaak kort gemaaid waardoor we het leefgebied van belangrijke natuurlijke vijanden vernietigen, zoals sluipwespen, sluipvliegen, kevers, zweefvliegen, gaasvliegen, mieren en spinnen. Kortgemaaide bermen zijn een soort ‘snelwegen’ voor de Eikenprocessierups. Om de verspreiding van de Eikenprocessierups beter te begrijpen hebben we vooral meer ecologische kennis nodig, zoals o.a. kennis over natuurlijke vijanden en over het leefgebied in ons land en in Zuid-Europese landen waar de soort al veel langer zit. In Zuid-Europa wordt de soort niet als een probleem beschouwd. Misschien kunnen bloemrijke wegbermen een belangrijke bijdrage leveren aan de beheersing van de Eikenprocessierups? Daar zijn ook nog eens allerlei bloembezoekende insecten bij gebaat! Dit wordt nader uitgezocht.