drietand Acronicta tridens
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.
Rode lijst
kwetsbaar
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Half april-eind september in twee generaties. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen.
Levenscyclus
Rups: juni-oktober. De soort overwintert als pop, soms meerdere jaren, in een licht spinsel onder de schors, in een schorsspleet of in dood hout.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Dark Dagger
Duitse naam
Dreizack-Pfeileule
Franse naam
le Trident
Synoniemen
Apatele tridens, Acronycta tridens, Triaena tridens
Meer
Toelichting Nederlandse naam
Drietand is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
Drietand wijst op het zwarte figuurtje bij de achterrand van de voorvleugels dat wel wat lijkt op de staf van de zeegod Neptunus.
Toelichting wetenschappelijke naam
Acronicta: akronux is het vallen van de avond. Waarschijnlijk heeft deze naam dezelfde strekking als Noctua, in de nacht. Dit genus heeft immers geen enkele binding met de avondschemering.
tridens: tri- is drie en dens is een tand, naar de drie takken van de zwarte tornale veeg. Dat er bij het mannelijke genitaal een drievoudig vertakt element zit dat bij psi tweevoudig vertakt is, is een leuke bijkomstigheid.
Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 17-20 mm. Samen met de psi-uil (A. psi) is deze uil goed te onderscheiden van de andere Acronicta-soorten door de duidelijk afstekende zwarte lengtestrepen op de vaak enigszins bruinachtig getinte, grijze voorvleugel. Het meest opvallend zijn de langgerekte streep in de vorm van een speerpunt in de binnenrandhoek en de lange, vertakte wortelstreep. De naar elkaar toe liggende zijden van de ringvlek en de niervlek zijn zwart omrand; daartussen ligt een zwart lijntje dat de beide vlekken met elkaar verbindt. Er is weinig variatie; soms komen roze getinte exemplaren voor.
Kenmerken rups
Tot 38 mm; op segment vier een opvallende 'vierkante' bult en een minder opvallende bult op segment elf; lichaam grijsachtig zwart met over het midden van de rug een brede oranje-gele band met aan weerszijden een rij oranje-rode vlekjes; over de flanken een brede, witte lengteband met rode of roze tekening; kop glimmend zwart.
Gelijkende soorten vlinder
Zie de psi-uil (A. psi) en de grote drietand (A. cuspis). De daar genoemde verschillen zijn echter niet betrouwbaar genoeg om de soorten met zekerheid van elkaar te onderscheiden. Voor een zekere determinatie is genitaliënonderzoek nodig.
Gelijkende soorten rups
In tegenstelling tot bij de vlinders, is de rups van de drietand (Acronicta tridens) wel goed te onderscheiden van die van de psi-uil (A. psi).
Verpreiding
Zeldzaamheid
Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: kwetsbaar.
België
Vrij zeldzaam in het hele land, maar wijdverbreid.
Er is onvoldoende data om de soort te beoordelen voor de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
In Europa van het Middellandse zeegebied tot Midden-Schotland, Zuid-Noorwegen, Midden-Zweden, Midden-Finland tot de Oeral; eenzelfde verspreiding als A.psi maar veel zeldzamer. Buiten Europa Klein-Azië, Voor-Azië, Midden-Azië tot Noord-China, Korea en Japan. Men moet echter aannemen dat veel van deze waarnemingen de veel gewonere psi betreffen. De vroeger als subspecies van tridens beschouwde A. radoti (Lecerf, 1924) uit Marokko, Algerije en Tunesië dient volgens Rungs (1979) als separate soort te worden beschouwd.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Bossen, moerasachtige gebieden, wegbermen en ruderale terreinen in stedelijk gebied.
Actualiteiten
Ontdek meerBlijf op de hoogte
Ontvang vlindernieuwsWord donateur
Steun De Vlinderstichting
