Nieuwsbericht

Libellen leven in het water en de waterkwaliteit is in Nederland enorm vooruit gegaan, onder andere door de Kaderrichtlijn Water. Daarnaast is ook het beheer in veel gebieden verbeterd. Er zijn op allerlei plaatsen beken natuurlijker gemaakt en vennen en laagveenwateren hersteld. Die toename is overduidelijk als we kijken naar de jaren negentig. aar in de laatste tien jaar zien we deze trend steeds verder ombuigen. 

Een factor die dit patroon deels kan verklaren, is de klimaatverandering. Warmteminnende, zuidelijke soorten profiteren logischerwijs van klimaatopwarming, terwijl noordelijke er last van hebben. Sommige zuidelijke soorten (zoals de vroege glazenmaker en de vuurlibel) hebben een enorme opmars gemaakt aan het begin van de 21e eeuw en inmiddels is de verspreiding van die soorten min of meer gestabiliseerd. Klimaatverandering is echter niet de enige verklarende factor. We zien dat ook de noordelijke soorten tot ongeveer tien jaar geleden nog iets in aantal toenamen, terwijl de trend nu begint om te slaan.

Om het patroon beter te begrijpen, kunnen we ook naar verschillende groepen libellensoorten kijken. Zo kunnen we de libellen van stromend water, voedselarm stilstaand water (vennen en hoogveen) en voedselrijk stilstaand water (laagveen en moerassen) vergelijken.

De soorten van stromend water gaan het hardst vooruit tot 2007, waarschijnlijk doordat stromende wateren sterk hebben geprofiteerd van de verbetering van de waterkwaliteit. Na 2008 is er ook in het stromend water geen verbetering meer, waarschijnlijk was de meeste winst in waterkwaliteit toen ook al gehaald. In de laagvenen en moerassen is een gestage toename en zien we die omslag niet.

De libellen van vennen en hoogvenen laten een ander patroon zien. Hier was ook een verbetering tot 2008, maar de laatste jaren is daar een achteruitgang te zien. Het is nog onduidelijk wat hier de oorzaak van is. Is er iets mis met de waterkwaliteit? Of is er iets anders aan de hand?

De achteruitgang van soorten als zwarte heidelibel en gewone pantserjuffer (soorten van zure vennen) was aanvankelijk een goed teken. Het liet zien dat er, door herstel van sterk verzuurde vennen, weer ruimte kwam voor meer libellensoorten. Afname van de 'zure soorten' resulteerde dus in toename van andere karakteristieke vensoorten. De daling van de zure soorten gaat echter onverminderd door, en daarnaast hebben ook andere soorten van vennen, zoals maanwaterjuffer en venglazenmaker, een dalende trend.

Veel libellen van vennen en hoogvenen zijn noordelijke soorten. Ook dit verklaart echter niet geheel de achteruitgang, want ook zuidelijke vensoorten laten vanaf 2007 een teruggang zien. Er is dus meer aan de hand dan alleen klimaatverandering en herstel van verzuurde vennen. De meeste libellensoorten deden het in de afgelopen tien jaar minder goed dan in de periode daarvoor. En hoewel er verschillen zijn tussen de groepen, lijkt er toch een algemeen patroon te bestaan met een omslagpunt rond 2007. Voorlopig blijft het echter nog gissen naar mogelijke verklaringen.