Nieuwsbericht

Nu, aan het begin van het nieuwe jaar, is het tijd om terug te kijken. Wat waren opvallende gebeurtenissen op libellengebied in 2008? De meeste libellen deden het redelijk goed. Drie soorten sprongen eruit.

1. Hoogveenglanslibel
2008 was een belangrijk jaar voor de zeldzame en bedreigde hoogveenglanslibel. Tot 2008 waren nog vijf populaties van de hoogveenglanslibel in Nederland bekend, in Zuid-Limburg, de Kempen, Twente en de Achterhoek. In 2008 werden door Jaap Bouwman van De Vlinderstichting echter maar liefst twee nieuwe populaties ontdekt in Twente en de Achterhoek. Geweldig nieuws dus! Voor de hoogveenglanslibel is er een landelijk soortbeschermingsplan. De Reuselse Moeren in de provincie Noord-Brabant is een van de gebieden waar in 2008 maatregelen zijn uitgevoerd. De populatie hoogeveenglanslibellen is klein maar levensvatbaar, hoewel ook hier bedreigingen op de loer liggen. In september zijn in dit gebied meer dan 100 nieuwe veenputjes gegraven, die de komende jaren zullen dichtgroeien met veenmossen en zo nieuwe voortplantingsbiotoop voor de hoogveenglanslibel zullen opleveren. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan herstel van de waterstand in het gehele natuurreservaat. De komende jaren zullen de resultaten nauwkeurig in de gaten worden gehouden om de vestiging van de hoogveenglanslibel te volgen.

2. Kempense heidelibel
Op 15 augustus 2008 werd op de Hoge Veluwe een bijzondere ontdekking gedaan. Bij een recent gegraven plas vonden Marian Schut, Gerrian Tacoma en Koos Middelkamp een vrouwtje Kempense heidelibel. Dit gebeurde tijdens een excursie van de insectenwerkgroep van KNNV Apeldoorn.
Wie een blik werpt op het verspreidingskaartje van de Kempense heidelibel ziet hoe bijzonder deze waarneming is. Deze zeer zeldzame soort komt alleen voor in het zuidoosten van Noord-Brabant en het aangrenzende stukje van Limburg. Buiten deze twee provincies was de soort nooit eerder waargenomen! De Kempense heidelibel is een warmteminnende soort met een bijzondere ecologie. De soort plant zich vooral voort in ondiepe, snel opwarmende moerassen en randzones van vennen en vijvers. Opmerkelijk is dat dit vooral plaatsen zijn waar de waterstand in de winter kunstmatig laag wordt gehouden. Kennelijk zorgt dat voor de juiste omstandigheden. De waarneming op de Hoge Veluwe heeft hoogst waarschijnlijk geen betrekking op een populatie, maar op een zwerver vanuit Duitsland. Maar opnieuw is weer gebleken dat de meeste libellensoorten zonder probleem grote afstanden kunnen overbruggen en dus altijd voor verrassingen kunnen zorgen!

3. Zuidelijke keizerlibel
Klimaatverandering: ook in 2008 stonden de kranten er vol van. Libellen zijn bij uitstek een diergroep die snel en zichtbaar reageert op veranderingen in het klimaat. Dit komt omdat de meeste soorten erg mobiel zijn en snel de grenzen van hun verspreidingsgebied kunnen opschuiven. De laatste jaren zijn dan ook relatief veel libellensoorten waargenomen die van oorsprong in Zuid-Europa thuishoren. Sommige van deze soorten zijn al langer met een opmars bezig en hebben in Nederland inmiddels ruimschoots vaste grond onder de voet gekregen. Voorbeelden daarvan zijn de zwervende pantserjuffer, de vuurlibel en de zwervende heidelibel. Andere soorten worden steeds vaker als zwerver in Nederland gezien, zonder dat er echt sprake is van vestiging. De zuidelijke keizerlibel is hier een goed voorbeeld van. De soort was voor 1997 alleen gezien in 1938. Vanaf 1997 werd de soort echter jaarlijks meerdere keren gezien. Vooral de laatste vijf jaar is het aantal waarnemingen groot, wat niet verwonderlijk is gezien de warme zomers die we toen gehad hebben. In 2006 werd zelf voor het eerst succesvolle voortplanting in ons land vastgesteld. Toch bestond het vermoeden dat het aantal waarnemingen sterk zou teruglopen in een minder warme zomer. Het libellenseizoen van 2008 heeft echter aangetoond dat dit niet klopt. Hoewel de zomermaanden minder warm waren dan in de voorgaande jaren, zijn er toch opnieuw veel zuidelijke keizerlibellen waargenomen. Het lijkt er dus op dat Nederland weer een inheemse libellensoort rijker is!

Tekst: Tim Termaat, De Vlinderstichting
Foto: Albert Vliegenthart