Nieuwsbericht

Sint-jansvlinders vliegen van mei tot in augustus. Soms wordt er nog een oude en versleten vlinder in september gemeld, maar nu zijn er de afgelopen weken op een paar locaties tientallen verse vlinders gezien. Wat is hier aan de hand?

De sint-jansvlinder is een overdag actieve nachtvlinder. Systematisch hoort hij bij de nachtvlinders, maar in tegenstelling tot de meeste is hij niet ’s nachts, maar gewoon overdag actief. Het is een prachtige vlinder met een diep blauwzwarte kleur met prachtige rode stippen op de vleugel. Het is geen zeldzame vlinder en hij komt voor op allerlei bloemrijke plekken, zoals graslanden en duinen, maar ook in wat bredere kruidenrijke wegbermen. De rupsen leven zowel op gewone als op moerasrolklaver. De rupsen overwinteren, soms zelfs tweemaal. De verpopping gebeurt in een gele cocon, die goed zichtbaar is aan een plantenstengel, tientallen centimeters boven de grond. De eerste vlinders worden in mei gezien en de laatste vliegen tot eind augustus. Tenminste, dat is zoals het tot nu toe ging.

De eerste septembermeldingen van sint-jansvlinder komen uit 2006 en vanaf dat jaar zijn er jaarlijks wel gezien in deze maand (bron: NDFF). Meestal gaat het slechts om 1 of 2 vlinders bij elkaar. Het jaar 2010 spande tot nu de kroon, met meer dan 50 gemelde vlinders en een maximum van 15 exemplaren in Zuid-Limburg op 11 september. Dit jaar is het nog extremer, Zo zijn er meldingen van 55 sint-jansvlinders op 4 september 2015 op het grasland van de Piepert in Eys (L) en werden er op 20 september meer dan 40 gezien bij Buren (Gld). Opvallend is dat er niet alleen vrij veel sint-jansvlinders worden gezien, maar dat er altijd ook kakelverse, dus zo te zien net uit de pop gekomen, vlinders bij zitten. Wat is hier aan de hand?

Bij een aantal dagvinders zien we dat, onder invloed van klimaatverandering, er sprake is van extra generaties. Is dat hier het geval of speelt er meer? Ook in Duitsland en Zwitserland heeft sint-jansvlinder normaliter 1 generatie per jaar, maar ook daar is het verschijnsel van plaatselijk opeens veel en verse vlinders in september bekend. Er worden diverse verklaringen geopperd.

1. Sint-jansvlinder heeft één heel uitgerekte generatie, waarbij de eerste vlinders al in mei en de laatste in september uit de pop komen. Dit zou zo kunnen zijn, maar dan is het vreemd dat dit pas de laatste tien jaar zichtbaar wordt.
2. Sint-jansvlinder heeft 2 generaties, maar de tweede is partieel en komt alleen voor in klimatologisch goede omstandigheden en in de net wat warmere habitats. Dit komt wel overeen met de theorie dat extra generaties optreden door de opwarming en ook met de herkomst van veel van de september waarnemingen, die vooral in Limburg worden gedaan. Het feit dat er nu tientallen worden gezien in Buren, in de ‘koele’ Betuwe, past minder in dit plaatje.
3. Een derde mogelijke verklaring is dat er in een gebied meerdere ‘stammen’ voorkomen met een net wat andere vliegtijd. Deze verklaring voldoet niet, want in Buren is de sint-jansvlinder, voor zover we weten, pas in 2013 verschenen en de kans dat er zich direct twee verschillende stammen vestigen is erg onwaarschijnlijk.

Kortom: waarschijnlijk heeft ook de sint-jansvlinder in gunstige jaren en op gunstige plekken een extra generatie. Dit zal de komende jaren waarschijnlijk vaker en op meer locaties voorkomen. We zullen dit nu en de komende jaren zeker op de voet volgen.