Nieuwsbericht

Voorjaarsspanners in de winter

maandag 10 februari 2025

Het is nog winter, maar de aanwezigheid van een aantal voorjaarsspanners geeft al aanwijzingen dat de lente eraan komt. Voorjaarsspanners vliegen vroeg in het jaar, van januari tot in april. Je kunt ze vinden op verlichte plekken, zoals bushokjes en viaducten, of je treft ze aan in je vlinderval. Er is een aantal algemene soorten, maar ze zijn wel voornamelijk op de zandgronden te vinden.

De kleine voorjaarsspanner is de meest algemene (Bron: Kars Veling) De kleine voorjaarsspanner is de meest algemene (Bron: Kars Veling)

De meest gemelde voorjaarsspanners zijn de grote en kleine voorjaarsspanner en de perentak. De kleine voorjaarsspanner is de meest talrijke. De mannetjes rusten overdag soms op boomstammen, maar zitten meestal verscholen achter de schors of in bastspleten. Ze laten zich gemakkelijk opjagen en gaan dan enkele meters verderop weer zitten. De vrouwtjes worden geregeld ´s morgens vroeg onder aan boomstammen gevonden. De mannetjes beginnen vrij snel na het donker worden te vliegen en komen soms in grote aantallen af op licht. Wanneer een hele nacht lang met lichtvallen in het bos wordt gevangen, kunnen tientallen worden gevonden. Soms komen ze ook op stroop, maar veel minder dan de uilen die nu in de winter actief zijn, zoals de wachtervlinder en zwartvlekwinteruil.

De drie algemene voorjaarsspanners, met op de kaartjes de waarnemingen vanaf 2020 (Bron: Kars Veling, kaartjes: NDFF) De drie algemene voorjaarsspanners, met op de kaartjes de waarnemingen vanaf 2020 (Bron: Kars Veling, kaartjes: NDFF)
Grote voorjaarsspanner (Bron: Kars Veling) Grote voorjaarsspanner (Bron: Kars Veling)

Alle drie de soorten zijn algemeen in ons land, maar ze komen niet overal voor. Buiten de zandgronden zijn het zeldzaamheden, die maar af en toe worden aangetroffen. De waardplanten waar de rupsen van eten zijn diverse loofbomen. Eik is wel de belangrijkste en voor de grote voorjaarsspanner zelfs de enige plant waarop de rupsen goed overleven. De rupsen komen vanaf april tevoorschijn, als het jonge blad aan de bomen verschijnt, en zijn te vinden tot in juni. Dan kruipen ze uit de boom naar beneden en verpoppen onder het strooisel in de grond. Om de voorjaarsspanners te zien te krijgen, kun je in het begin van de avond op zoek gaan bij verlichte plekken in de buurt van bomen of struiken. Een bushokje, een fietstunneltje of een reclamebord kunnen al meerdere vlinders opleveren. Ook met een zaklantaarn boomstammen afzoeken kan vlinders opleveren. Hoewel ze de eerste weken van januari dus vrij veel aanwezig waren, zal het op dit moment, met de lage nachttemperaturen, minder zijn. Als de nachttemperatuur weer boven de 4 à 5 graden komt, kun je ze weer volop tegenkomen. Ze vliegen tot in maart, dus nog kansen genoeg.

De perentak is wat schaarser dan de kleine en grote voorjaarsspanner (Bron: Kars Veling) De perentak is wat schaarser dan de kleine en grote voorjaarsspanner (Bron: Kars Veling)

Net als bij de wintervlinders, die vooral in november en december aanwezig zijn, hebben de vrouwtjes van de voorjaarsspanners geen vleugels, of alleen vleugelstompjes. Ze kunnen dus niet vliegen. Voor de herkenning van deze vrouwtjes (en er zijn nog meer soorten nu actief) is er een mooie herkenningskaart (pdf: 0,6 MB).

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting (leadfoto: kleine voorjaarsspanner)
Kaartjes: Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF)

GroteVoorjaarsspanner KarsVeling KleineVoorjaarsspanner MeetnetNachtvlinders NatureToday Perentak Voorjaarsspanner Voorjaarsspanners