Nieuwsbericht

Een tropische verrassing: de oleanderpijlstaart

maandag 23 september 2024

De oleanderpijlstaart staat te boek als een zeer zeldzame trekvlinder uit subtropische gebieden, die zelden in ons land wordt gezien. Dit jaar (en ook vorig jaar al) is dat anders. Er zijn tientallen meldingen van deze prachtige nachtvlinder. Het zijn vooral waarnemingen van rupsen, maar ook de vlinder zelf wordt wel gezien.

De oleanderpijlstaart (Daphnis nerii) komt voor in tropische en subtropische gebieden. In Europa is dat alleen in het zuidelijke Middellandse Zeegebied. Het is dus een echte warmteminnaar, en in Nederland (dus) een zeer zeldzame verschijning. In de afgelopen maanden zijn er echter heel wat naar ons koude kikkerlandje gekomen.

Deze oleanderpijlstaart zat in september in een achtertuin in Hoek van Holland (Bron: Quincey Martin) Deze oleanderpijlstaart zat in september in een achtertuin in Hoek van Holland (Bron: Quincey Martin)

Er waren vanaf juni wat meldingen van vlinders, onder andere uit Hoek van Holland, Assendelft, Den Helder en Kessel (Limburg). Daar in Limburg hebben vast veel meer oleanderpijlstaarten rondgevlogen, want er zijn rupsen gevonden in Geleen, Sittard, Tegelen, Oost-Maarland, Eijsden, Stein en Sevenum. Ook buiten Limburg hebben tuinbezitters de prachtige rups aangetroffen op hun oleander, zoals in Maasland, Goes, Haarlem, Haaksbergen en Varsseveld.

Twee kleurvormen van de rups van de oleanderpijlstaart (Bron: Nely Honig) Twee kleurvormen van de rups van de oleanderpijlstaart (Bron: Nely Honig)

De oleander is geen inheemse struik. Wikipedia schrijft er over: 'De oleander (Nerium oleander) is een plant uit de maagdenpalmfamilie Apocynaceae). Het is een rijk vertakte, bossige, twee tot 6 meter hoge struik of boom die giftig melksap bevat in alle vegetatieve delen. En: De oleander komt voor in het Middellandse Zeegebied, Zuid-Portugal en van Iran tot in Oost-Azië. Hij komt voor op stenige gronden, overstroomde oevers en in periodiek droge beekbeddingen.'

Een aantal gevonden rupsen van de oleanderpijlstaart (Bron: Eric Rutten en Roger Hendrix) Een aantal gevonden rupsen van de oleanderpijlstaart (Bron: Eric Rutten en Roger Hendrix)

De rupsen van de oleanderpijlstaart zijn sterk aan deze struik gebonden en vrijwel alle rupsenvondsten worden gedaan op oleander. Toch worden ook wel verwante plantensoorten als waardplant genoemd en daarom is het logisch dat de vlinder ook niet inheems is. Sterker nog: ze kunnen hier een ‘normale’ winter niet overleven.

In de tropen overwintert de oleanderpijlstaart meestal als pop. De rupsen verpoppen zich in een cocon die ze maken van bladeren en ander plantaardig materiaal. Deze cocons bevinden zich vaak op de grond of in de strooisellaag, waar ze beschermd zijn tegen de weersomstandigheden. In Nederland is tot nu toe nog nooit succesvolle overwintering vastgesteld. Het is niet ondenkbaar dat, door de opwarming door klimaatverandering en de veel zachtere winters dan vroeger, dit binnen afzienbare tijd wel het geval kan zijn. Heeft u oleander in de tuin, kijk dan eens goed of u er ook deze prachtige rups kunt vinden.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Nely Honig, Saxifraga; Quincey Martin; Eric Rutten; Roger Hendrix