Nieuwsbericht

Spectaculair: honderden zwermende libellen

donderdag 16 februari 2023

Libellen zie je soms met flinke aantallen boven het water. Maar zwermen van honderden bij elkaar in de lucht zijn wel heel bijzonder. In de hete zomers van 2018 en 2019 werden zeer grote zwermen hoogvliegende libellen waargenomen. Het betroffen geen trekkende, maar statische zwermen van voornamelijk kempense heidelibellen die foerageerden op hoogvliegende kleine insecten.

Kempense heidelibel (Bron: Rene Manger). Kempense heidelibel (Bron: Rene Manger).

Op drie avonden van extreem warme dagen in juli 2018 en 2019 werden in het Woldlakebos in Noordwest-Overijssel grote groepen zwermende libellen aangetroffen. Dit bleken voornamelijk kempense heidelibellen (Sympetrum depressiusculum) te zijn. Deze soort is altijd zeldzaam geweest in Nederland, totdat in 2013 geheel onverwacht enkele tientallen exemplaren in De Weerribben werden ontdekt. Sindsdien is er in het gebied sprake van een populatie die in tien jaar tijd enorm is toegenomen. De kempense heidelibellen zitten overdag op stengels waar ze uitkijken naar vrouwtjes en met korte vluchten hun prooi vangen.

Massavlucht

Op de betreffende avonden zag ik zo ver als ik kon kijken, tot een hoogte van tenminste 20 meter, honderden jagende libellen boven de rietvelden. Op 25 juli 2019 werd overdag de hoogste temperatuur (40,7o Celsius) ooit in Nederland vastgesteld. Op die avond bleek de kempense heidelibel onder dergelijke extreem hete omstandigheden over te gaan van korte jachtvluchten vanuit zitpositie naar langdurige jachtvluchten hoog in de lucht.

Warme avonden

Zwermende kempense heidelibellen (Bron: Rene Manger). Zwermende kempense heidelibellen (Bron: Rene Manger).

Wat is de reden dat libellen tijdens deze zeer warme avonden hoger en lang rondvlogen? Was er overdag te weinig voedsel aanwezig, of zorgde de zeer hoge luchttemperatuur voor een hogere voedselbehoefte? Jagen vanuit een zittende positie kost veel minder energie dan langdurig vliegen. Door de straling van de zon in combinatie met een zeer hoge luchttemperatuur kunnen libellen tijdens het vliegen oververhit raken.

Klimaatverandering

Op dergelijk warme avonden is er veel prooiaanbod (hoogvliegende kleine insecten) en ontbreekt sterke straling van de zon. Blijkbaar zijn de omstandigheden in de schemering voor de kempense heidelibel gunstig om zijn energiebalans en lichaamstemperatuur optimaal te houden. Door klimaatverandering zullen zulke extreem warme condities steeds vaker voorkomen, en daarmee wellicht ook het fenomeen van foeragerende zwermen van Kempense heidelibellen.

Meer informatie

Ander gedrag libellen

Wat is het toch intrigerend om dit soort gedrag van organismen te zien en het te kunnen plaatsen waarom individuen het doen. Dit soort gedrag zal je niet in alle soorten tegenkomen. Op onze website hebben we een pagina besteed aan uitleg van gedrag dat veel libellensoorten vertonen. Wil je na het lezen van dit artikel graag wat meer leren over algemeen gedrag van libellen?

Lees verder

Libellen Natuurbericht NederlandseVerenigingVoorLibellenstudie ReneManger