Nieuwsbericht

Vorig jaar maakten we in Nederland de grootste invasie ooit van zuidelijke heidelibellen mee. Het is erg aannemelijk dat ze zich succesvol voortgeplant hebben, want afgelopen weken werden de eerste al gezien in Amsterdam, Voornes Duin en de Kennemerduinen, de eerste waarnemingen ooit in juni. Is het een opmaat naar meer?

De zuidelijke heidelibel is, zoals de naam al zegt, een libellensoort van Zuid- en Midden-Europa en Noord-Afrika. Het is een uiterst zeldzame verschijning in ons land. Tot en met 2012 werd de zuidelijke heidelibel slechts op een handvol locaties gezien. In 2013 werden libellenliefhebbers verrast door uitzonderlijk hoge aantallen van deze soort, voornamelijk ten zuiden van de lijn Leiden-Enschede. Er wordt momenteel gewerkt aan een artikel voor het libellentijdschrift Brachytron, waarin het verloop van de invasie van 2013 beschreven wordt en de herkomst ervan in internationale context wordt bediscussieerd.

In 2013 dook de eerste zuidelijke heidelibel op in de Millingerwaard op 7 juli. Omdat het op deze plek al een paar jaar gaat om enkele verse, niet uitgekleurde imago’s, bestaat het vermoeden dat de Millingerwaard de enige plek is waar voortplanting plaatsvindt. Tot 2013 dus, want vorig jaar werd de zuidelijke heidelibel op meer dan 60 plekken in ons land gezien, op een paar locaties zelfs tientallen exemplaren. Er werden parende libellen gezien en op een enkele locatie zelfs afzet van eitjes.

De verwachtingen zijn hoog gespannen, omdat dit jaar moet blijken of er succesvol is voortgeplant. Daartoe zijn dit voorjaar een aantal kansrijke locaties bemonsterd op larven, helaas zonder resultaat. Wel doken er op 15 juni opeens twee kakelverse vrouwtjes van de zuidelijke heidelibel op in het Geuzenbos in Amsterdam. Zo vroeg in het jaar zijn ze nog nooit in ons land gezien. Het zijn vrijwel zeker imago’s die hier zijn opgegroeid, omdat ze amper konden vliegen. En dan blijkt dat het opeens snel kan gaan: zondag 22 juni werden er drie vrouwtjes gezien in Voornes Duin en drie andere in de Kennemerduinen! Een dag later doken twee niet uitgekleurde mannetjes op in het Zeeuws-Vlaamse Heikant. Ook in de Kennemerduinen werden er opnieuw gezien, nu wel vijf exemplaren. Het is daarom heel goed mogelijk dat de zuidelijke heidelibel de komende tijd op meer plaatsen gaat opduiken. Locaties met pioniervegetatie zijn het kansrijkst. Omdat de soort uiterst lastig te determineren is, vragen we waarnemers om hun vondsten met foto’s te documenteren. De rijk geïllustreerde determinatietabel voor heidelibellen kan een handig hulpmiddel zijn. Waarnemingen graag melden via Telmee of waarneming.nl.

Tekst: Anthonie Stip & Richard Slagboom