Buxusmot

Wat je ook doet: gebruik nooit (bio)gif om de buxusmot te bestrijden!  Regulier gif doodt ook andere insecten, zoals bijen, lieveheersbeestjes en vlinders.
Bij biologische middelen komt het er eigenlijk op neer dat alle rupsensoorten doodgaan, dus ook rupsen van andere vlindersoorten. Bij het aanbrengen komt er ook een deel van het gif op de onderliggende beplanting terecht. En op die manier komt het ook in andere planten terecht, waar het alle rupsen doodt. Dus ons advies blijft: niet gebruiken!

Meer over het effect van gif op vlinderrupsen lees je in dit artikel

1. Vervang je buxusstruiken door iets anders

   De gemakkelijkste en meest effectieve manier is om je buxus te vervangen  door een struik die niet gevoelig is voor vraat. Denk bijvoorbeeld aan de liguster. Buxusmotten kunnen hier niet van leven. Bijkomend voordeel: de liguster bloeit in de zomer en biedt dan voedsel aan vlinders en bijen. Andere mogelijkheden: struikkamperfoelie (Lonicera), kleine hulstachtigen zoals Japanse hulst (Ilex crenata), aardbeiachtige struiken (Potentilla fruticosa) of inheemse vogelkers (Prunus).  

2. Verwijder rupsen en poppen met de hand

   Wat je ook kan doen: heel systematisch de rupsen en eventueel poppen uit de struiken verwijderen en zo ook vervolgschade klein houden. Misschien wel even wat werk, maar heel effectief.

3. Gebruik een feromonenval

   Er zijn ook feromoonvallen in de handel. Hierin zit de specifieke sexlokstof van vrouwtjes die de mannetjes van de buxusmot aantrekken. Deze vliegen in de val en kunnen daar niet meer uit. De vlinders kunnen zich dus niet voortplanten. Er zijn verschillende feromoonvallen in de handel, je kan ze bijvoorbeeld hier bestellen.

Immie: "Niet behandeld, de buxusmotten hebben genoten. Nu gaat de heg eruit, is totaal kansloos leeggevreten. Neem gewoon geen buxus meer, want gifspuiten is een no-go."

Elkie: "Mijn ouders hebben hun buxusstruiken af en toe ‘platgespoten’ met de hogedrukreiniger, gewoon met koud water onder druk dus. Geen gif, uiteraard. Dat maakt ook de andere insecten en jonge vogels dood. Hun struiken leven nog!"

Annelies: "Er zijn in onze omgeving heel wat jonge vogels groot geworden (in deze voor hun hele moeilijke zomer) door de buxusmot."

Marline: "Wij maakten regelmatig een plukrondje langs de heg. Daarnaast hielpen onze kippen bij de opruiming en ook spinnen en vogels hielpen mee. Bij ons is de schade minimaal."

Marjolein: "Wij zagen het vorig jaar al aankomen en hebben in het voorjaar met 3 buren de buxushagen geruimd. De meesjes aten de motten op, onze buurt verbroederde en wij hebben er een mooie bloementuin bij aangelegd. Iedereen blij!"

De buxusmot (Cydalima perspectalis) komt uit Azië (Japan, Zuid-Korea, China). Vermoedelijk is deze nachtvlinder in 2007 in Duitsland geïntroduceerd via import van Buxusstruiken uit Azië. In dat jaar werd hij ook in Nederland gesignaleerd. De eerste jaren was hij alleen in het westelijk rivierengebied aanwezig, maar inmiddels heeft hij zich uitgebreid in heel het land.

'Invasieve exoot'

De buxusmot is een zogenoemde invasieve exoot. Dit betekent dat de soort van origine niet in ons land voorkomt en hier is gekomen door menselijk toedoen. Het invasieve karakter betekent dat de soort zich hier makkelijk kan voortplanten, zich in nieuwe leefgebieden kan vestigen en ook kan uitbreiden.

Geen natuurlijke vijanden

De Nederlandse naam van de buxusmot is afgeleid van het voedsel voor de rups, de buxusstruik. Aangezien er in veel tuinen in Nederland buxus aanwezig was, was er voldoende voedsel voor de soort en ook genoeg mogelijkheden om uit te breiden. Daarnaast waren er in Nederland (nog) geen vijanden van de buxusmot, zoals sluipwespen. Deze vijanden zorgen er namelijk voor dat er geen plaag ontstaat. Daarom heeft de buxusmot alle ruimte gekregen om toe te nemen en het invasieve karakter aan te nemen. 

Balans

Het is normaal dat een soort die nieuw verschijnt schade toebrengt. Maar daar speelt de natuur op in: er komen vanzelf natuurlijke vijanden die regulerend optreden. Zo zijn er  kauwen en eksters gezien die een feestmaal aanrichtten in een buxushaag en ook koolmezen hebben de rupsen en poppen ontdekt. Als zij er hun jongen mee gaan voeren zullen er flink wat rupsen in de nestkastjes verdwijnen. Ook andere dieren hebben de rupsen al ontdekt, zo schrijft een van onze waarnemers:

"Bij ons staat de buxus er nog prima bij. Vorige zomer begonnen de rupsen driftig te vreten, maar er bleken toch natuurlijke vijanden te zijn. ’s Avonds hoorden we geritsel, gepiep en gesmak uit de buxusstruik komen. Wij houden het op spitsmuizen die daar aan het feesten waren. En ze hebben hun werk goed gedaan, want de buxus staat er nog florissant bij."

We zullen de buxusmot niet meer kwijtraken, maar waarschijnlijk zal de schade de komende jaren nog minder worden dankzij natuurlijke vijanden (en minder buxusstruiken). Inmiddels lijkt een balans zich ontwikkeld te hebben.

Rupsen

De rupsen leven op diverse buxussoorten. In het voorjaar worden ze actief en beginnen ze met het eten van de bladeren. De rups van de buxusmot is te herkennen aan de groenige kleur met over de lengte van de rups dikke zwarte en dunne witte strepen. Tevens zitten er wit omlijnde zwarte stippen over de gehele lengte van de rups.

Vlinders

De eerste vlinders verschijnen in april of mei. De vlinders zijn gemakkelijk te herkenen aan hun zwart-witte tekening. Ze leven maar heel kort: circa acht dagen. In die dagen planten ze zich massaal voort door hun eitjes te leggen op buxusstruiken. Vervolgens verschijnt in september een nieuwe generatie vlinders: vaak zijn dat er veel meer dan in het voorjaar. 

"Wat je ook doet: gebruik nooit gif om de buxusmot te bestrijden! Dan doodt je ook alle andere nuttige insecten, zoals de natuurlijke vijanden van de buxusmot. En daarmee vererger je juist het probleem." 

Terwijl in het oorspronkelijke leefgebied Buxus microphylla de belangrijkste waardplant is, blijken ook allerlei andere buxussoorten ten prooi te vallen aan de vraatzucht van de rupsen. Duitse onderzoekers stelden vast dat bij die rupsen vooral de buxusvariëteit ‘Rotundifolia’ erg in de smaak valt, maar ook Buxus microphylla, B. sempervirens en B. sinica vallen ten prooi aan de buxusmot. 

Waarom doodt de buxusmot zijn eigen voedselplant?

De rupsen van de buxusmot staan bekend om hun vraatzucht. Opvallende symptomen zijn dode en aan elkaar gesponnen blaadjes en ‘bladskeletten’. Er blijft niets van de struik over. In 2017 zijn dan ook al veel buxusstruikjes geëindigd in de groencontainer. De natuurlijke balans is dus ver te zoeken. Buxusmot is hier een exoot, en buxus ook. Er zijn nog geen natuurlijke vijanden van de buxusmot (al begint dat wel te komen). Gebrek aan evenwicht zorgt ervoor dat iets een plaag kan worden. We spreken dan ook wel van een 'invasieve exoot'. De rupsen worden zó talrijk, dat buxus het vaak niet redt.

Natuurlijk evenwicht

We horen wel van mensen dat ze de aangetaste buxus snoeien en hij gewoon opnieuw uitloopt. Probleem: de buxus is dan wel verzwakt en overleeft de volgende 'rupsenaanval' dan niet meer. Zodra de natuur de plaag reguleert (we krijgen steeds meer meldingen van kauwen, eksters en mezen die in de gaten krijgen dat het lopend buffet is) zal de dichtheid van rupsen lager worden. Dan worden de buxussen dus ook niet zo heftig meer aangetast en gaan niet meer dood. Ook sluipwespen gaan daarbij waarschijnlijk een belangrijke rol spelen, deze parasiteren op rupsen en reguleren zo de aantallen. Daarom is het ook zo belangrijk dat je nooit gif gebruikt, want dan dood je deze sluipwespen ook, vererger je het probleem en ontstaat er geen evenwicht.

En dat terwijl het probleem ook direct de oplossing is: doordat de rupsen zo talrijk zijn dat hun eigen voedselplant doden, gaan ze zelf ook dood door gebrek aan voedsel. Dat leidt weer tot minder rupsen, waardoor planten beter kunnen overleven. Maar daarna kan de buxusmot weer beter overleven .......