nachtpauwoog Saturnia pavonia

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral op de Veluwe voor, de Utrechtse Heuvelrug, in heidegebieden in het noordoosten van het land en in de drie zuidelijke provincies; kan op sommige vliegplaatsen talrijk zijn. RL: kwetsbaar.

Rode lijst

kwetsbaar

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Begin april-begin juni in één generatie. De mannetjes vliegen bij zonnig weer overdag in snelle vlucht en worden dan soms verward met dagvlinders zoals de kleine vos (Aglais urticae). De vlinders worden zelden in grote aantallen gezien, behalve wanneer er een onbevrucht vrouwtje is gevonden; één vrouwtje kan namelijk vele mannetjes aantrekken. De vrouwtjes vliegen ´s nachts en komen in kleine aantallen op licht, gewoonlijk vroeg in de nacht. Soms worden ze overdag rustend aangetroffen.

Levenscyclus

Rups: mei-augustus. De rupsen leven eerst in groepen en zijn overdag vaak goed zichtbaar. De pop overwintert in een lichtbruine stevige papierachtige cocon. Deze heeft de vorm van een urn met rondom de nauwe opening een krans van rechtopstaande stekels om predatoren te weren. De cocon is iets boven de grond vastgemaakt aan plantenstengels. De eieren worden in groepjes afgezet en vastgehecht aan de waardplant.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Emperor Moth

Duitse naam

Kleines Nachtpfauenauge

Franse naam

le Petit paon de nuit

Oud Nederlandse naam

kleine nachtpauwoog

Synoniemen

Eudia pavonia, Saturnia carpini

Meer

Toelichting Nederlandse naam

Nachtpauwoog is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders'.
Bij Ter Haar was dat nog kleine nachtpauwoog.
Nachtpauwoog kunnen we zien als tegenhanger van dagpauwoog.
Voor pauwoog zie 'toelichting wetenschappelijke naam'.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Saturnia: Saturnus, Saturn was de oudste van de Romeinse goden en de namen Saturnius en Saturnia werden als titels meegegeven aan zijn zonen en dochters. Zowel Juno als Vesta was zo'n Saturnia; hier wordt de eerste bedoeld omdat de pauw via haar geheiligd was.
pavonia: pavonius betekent behorend bij de pavo, de pauw, verwijzend naar de prominent aanwezige ogen op de vlindervleugels.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: ♂ 27-32 mm, ♀ 35-41 mm. Goed herkenbaar en weinig variabel. Op alle vleugels heeft deze nachtvlinder een opvallend oog.

Kenmerken rups

Tot 60 mm; lichaam donkergroen of geelachtig groen met transversale, zwarte banden, waarin gele of roze-purperen wratten met korte zwarte borstelharen staan geplaatst; de helderoranje spiracula zijn zwartgerand; kleine, groene kop. Het zwart van de banden is zeer variabel en is soms tot een aanrtal zwarte stippen gereduceerd, terwijl het in het andere geval dermate is uitgebreid, dat de banden elkaar raken. De jonge rupsjes zijn zwart met een geelachtige lengtestreep over de flanken.

Gelijkende soorten vlinder

De grote nachtpauwoog (S. pyri) is donkerder en bovendien veel groter.

Gelijkende soorten rups

Jonge rupsen van de nachtpauwoog kunnen verward worden met rupsen van de veenheide-uil (Acronicta menyanthidis).

Gelijkende soorten vlinder

grote nachtpauwoog

Gelijkende soorten rups

veenheide-uil

Verpreiding

Zeldzaamheid

België

Vrij zeldzaam, maar lokaal algemeen in heel Vlaanderen. In Wallonië vrij algemeen en wijdverbreid.

De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Bijna in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Van het Iberisch schiereiland en de Brotse eilanden via heel Europa inclusief Scandinavië en het Middellandse Zeegebied en via de gematigde zone naar Oost-Azië.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.