geelbruine houtuil Lithophane socia
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Zeldzaam. Een soort die af en toe wordt waargenomen in het zuiden en midden van het land. RL: ernstig bedreigd.
Rode lijst
ernstig bedreigd
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Half augustus-begin oktober en na de overwintering maart-eind april in één generatie. De vlinders zijn vanaf de schemering actief; in het najaar bezoeken ze bloemen van klimop en overrijpe bramen, in het voorjaar wilgenkatjes. De vlinders komen zowel op licht als op smeer.
Levenscyclus
Rups: april-juni. De rups maakt een stevige cocon in de grond, waarin ongeveer een maand later de verpopping plaatsvindt. De soort overwintert als vlinder, verborgen achter losse boomschors of op een andere beschutte plaats. De paring vindt plaats in het voorjaar.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Pale Pinion
Duitse naam
Gelbbraune Holzeule
Franse naam
la Tachée , la Noctuelle pétrifiée
Synoniemen
Xylina socia, Lithophane hepatica
Meer
Toelichting Nederlandse naam
De voorvleugel is licht geelachtig bruin en het uiterlijk van de vlinder doet aan hout(-nerf) denken.
Toelichting wetenschappelijke naam
Lithophane: lithos is een steen en phaino, phan is blijken te zijn; de vlinder vertoont gelijkenis met een steen en valt in rust daardoor nauwelijks op (hoewel de soorten uit dit geslacht vaker op een paaltje of takje zitten te rusten).
socia: socius is verbonden met, mogelijk met een van de andere soorten die door Hufnagel binnen dit genus worden genoemd, maar zeker niet met L. semibrunnea dat 43 jaar later werd benoemd. Er zal zeker niet bedoeld zijn om de sociale eigenschappen van deze soort te accentueren: de rups vertoont kannibalisme!
Auteursnaam en jaartal
(Hufnagel, 1766)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 17-20 mm. Deze uil lijkt qua rusthouding en vorm sterk op de bruine essenuil (L. semibrunnea) – met name de prominente schouders vallen ook hier op. Eveneens komt de tekening sterk overeen. De voorvleugel heeft een lichte geelachtig bruine grondkleur, soms met een okerkleurige tint, soms met grijs vermengd. In het middenveld is een middenschaduw zichtbaar. Deze bevat in de binnenrandhelft een grijs- tot zwartachtige vlek. Soms is deze klein en onduidelijk, maar doorgaans maakt deze deel uit van een opvallende grotere donkere vlek die zich uit kan strekken tot in het wortelveld en het zoomveld. Deze vlek raakt nooit de binnenrand van de vleugel zoals bij de bruine essenuil. Hierdoor zijn in rusthouding twee afzonderlijke vlekken zichtbaar in plaats van één. De ringvlek en niervlek zijn vaag zichtbaar als lichte, vaak extra licht omrande vlekken. De niervlek steekt via deze lichte rand in combinatie met een donkere rand nog eens extra sterk af tegen de donkere tekening in de binnenrandhelft. Langs de achterrand van de voorvleugel bevinden zich donkere pijlvormige vlekken en streepjes. De langste bevinden zich in de binnenrandshoek. De achtervleugel is bruinachtig grijs.
Gelijkende soorten vlinder
Zie de bruine essenuil (L. semibrunnea) en de brildrager (Egira conspicillaris).
Verpreiding
Zeldzaamheid
Zeldzaam. Een soort die af en toe wordt waargenomen in het zuiden en midden van het land. RL: ernstig bedreigd.
België
Zeldzaam in de oostelijke helft van Vlaanderen, met recente waarnemingen uit Vlaams-Brabant, Antwerpen en Limburg. In Wallonië zeldzaam, maar wijdverbreid ten zuiden van Samber en Maas.
De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Verbreid in Europa. Noordelijk tot Ierland en de zuidhelft van Scandinavië, naar het zuiden tot Zuid-Spanje, Midden-Italië, Macedonië, Bulgarije, de Krim en de Kaukasus. Naar het oosten via Midden-Azië tot Japan. Oudere opgaven uit Noord-Amerika betreffen andere soorten.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Loofbossen en parken.
Actualiteiten
Ontdek meerTijdschriften
- Nachtvlinderen op Walcheren Arjen van Gilst & Corine Osté augustus 2023
- Opmerkelijk Albert Vliegenthart mei 2016
- Opmerkelijk Albert Vliegenthart februari 2016
Word donateur
Steun De Vlinderstichting
