Augustus | Utrecht

Op zoek naar de heivlinder & kommavlinder
De weersvoorspellingen waren niet al te best. “Morgenmiddag in Soest is het droog en zonnig!”, zei ik nog een dag eerder (gekscherend) tegen Kars. Het begon als een regenachtige dag, 30 augustus, toen de vlindervlucht, heel toepasselijk, landde op een voormalig vliegveld, namelijk vliegbasis Soesterberg. Het regende toen we vanuit Wageningen die kant op gingen en het regende hard toen we aan het eind van de middag terugreden, maar wonder boven wonder was het droog en zonnig toen we daar waren. Dat was fijn, want we gingen op excursie om vlinders en libellen te zien en dan heb je echt wel wat zon en warmte nodig.

Vrijwilliger in het zonnetje
Dick Nagelhout mochten we deze dag in het zonnetje zetten (samen met de Libellen- en Vlinderwerkgroep Eemland). Vanaf 2011 telt hij vlinders via het meetnet, later ook de libellen via het libellenmeetnet. Een thuiswedstrijd voor hem; hij woont in Soest. Hij komt hier regelmatig en heeft hier zelfs dit jaar een tijgerblauwtje gezien. Er waren voor de jubileumactiviteit meer deelnemers uit de provincie Utrecht, die nu centraal stond, maar ook van ver daarbuiten waren mensen gekomen. Soesterberg is dan ook een heel bijzonder en vlinderrijk gebied. Al dertig jaar geleden, toen het terrein nog volop in bedrijf was als luchtmachtbasis, werden er al vlinders geteld. De militairen die op de basis aanvaringen met vogels moesten voorkomen, liepen ook monitoringroutes voor kommavlinder en heivlinder, twee soorten die hier veel voorkomen.

Gespot!
Ook vanaf 2008, toen de luchtmacht vertrok, wordt en rekening gehouden met deze twee zeldzame soorten en dat waren ook de soorten waar we in de excursie extra aandacht aan gaven. Het duurde even, maar toen zagen we de kommavlinder en zelfs een vrouwtje die haar eitjes afzette op pollen schapengras. De heivlinder hebben we niet te zien gekregen, maar dat werd ruimschoots goedgemaakt door een horrorvoorstelling van een levendbarende hagedis, die een kleinere soortgenoot aan het verorberen was!

_{Beelden in video: Anke Doornekamp, Joke van Luin (hagedis), Kars Veling en Amber van Amsterdam.}

Tijdens onze Vlindervlucht door Nederland vertellen we over De Vlinderstichting: wat wij doen. Een specifiek project of een vlinder/libellensoort uit de provincie komt aan bod. We vertellen over hoe we soorten beschermen. Maar ook over onze meetnetten, de data die we verzamelen met de vrijwilligers door heel Nederland. En dat je ook op een simpele manier kunt bijdragen aan data van de vlinderstand. Bijvoorbeeld door middel van een kwartiertelling. Tevens is een activiteit een gelegenheid om onze vrijwilligers (weer of eindelijk) persoonlijk te zien en spreken. Al 40 jaar lang zijn er waarnemers, die vlinders tellen. Ook dat willen we vieren. En daarom is er bij elke activiteit een 'Vrijwilliger in het zonnetje', waarin we één of meerdere vrijwilligers in het zonnetje zetten. In de provincie Utrecht is dat Dick Nagelhout, van Libellen- en Vlinderwerkgroep IVN Eemland. 

Hoe ben jij een 'vlinderaar' geworden? 
'In het voorjaar van 2011 huurden wij een huisje in Zuid Frankrijk. Ik was een vogelaar en zag een klein springerig vogeltje dat ik maar niet goed voor de lens kon krijgen. Het huisje was voorzien van veel bloeiende planten en daar vlogen mooie vlinders rond die ik met mijn toestel goed op de foto kon krijgen. Ik herinnerde mij weer dat ik veertig jaar geleden ook bezig was geweest met vlinders. Zo heb ik nog een gedigitaliseerde dia waarop een grote en een kleine weerschijnvlinder te zien zijn. Thuisgekomen van vakantie heb ik mij aangemeld bij de Vlinderwerkgroep van IVN Eemland. Zo is het begonnen.'

Inmiddels ben je zelfs coördinator van de Vlinderwerkgroep.
'Dat klopt. In 2015 zochten Violet en Remco iemand die de coördinatie van de groep wilde overnemen; zij gingen zich meer richten op nachtvlinders. Ik had wel tijd en wilde dat wel doen. Zij bleven nog wel de jaarlijkse telling van eitjes van de sleedoornpage coördineren, een vak apart. De werkgroep werd omgevormd tot de Libellen en vlinderwerkgroep. Per jaar gaan we met een groep ongeveer 30 keer per jaar op pad in natuurgebieden in de buurt. De laatste jaren nemen we ook andere insecten mee. Alles voeren we in via het meetnet van De Vlinderstichting en op Waarneming.nl.'

Wat is jouw favoriete vlinder?
'Mijn favoriete vlinder is het landkaartje. Prachtig om te zien dat de voorjaarsgeneratie zo verschilt van de zomergeneratie. Spannend altijd weer of er bij de derde generatie een mengvorm tussen zit die kenmerken heeft van de eerste en tweede generatie.'

En heb je nog een bijzonder moment om te delen? Of een tip?
'Dat was dit jaar nog, op 16 augustus hier op de Vliegbasis. Een tijgerblauwtje. Vanuit de Vlinderwerkgroep hebben we er een kort item over geschreven. En als tip: maak eerst een foto en ga dan goed kijken. Voor je het weet is de vlinder weg.'

_{- Lees het item over het tijgerblauwtje onder de foto's -}

Op 16 augustus 2023 bezocht de Libellen en Vlinderwerkgroep de Vliegbasis om te kijken of we de zeldzame kommavlinder konden vinden. We hebben een exemplaar gezien maar we hebben helaas geen foto kunnen maken. Wel zagen we heivlinders, blauwvleugelsprinkhanen (die zo mooi blauw kleuren in hun glijvluchten) en nogal wat boomblauwtjes. De laatsten hebben een vrij witte onderkant met zwarte stippen. Aan het eind van de tocht zagen we een blauwtje met een iets andere onderzijde. We konden van veraf twee foto’s maken, daarna vloog de vlinder weg. Op het schermpje van de camera’s zagen we dat dit het tijgerblauwtje was. Een zeer zeldzame, erg mobiele trekvlinder die maar enkele keren per jaar in Nederland gezien wordt en vooral voorkomt in Afrika en Zuid Europa.

Soms wordt hij in huis of bij supermarkten aangetroffen. Dan is hij met peulvruchten uit Afrika meegelift. De rups leeft in de peul. Volgens de Vlinderstichting ‘denkt’ de rups dat de  zomer is aangebroken als hij in een warme huiskamer terecht komt. Hij verpopt en een paar dagen later heb je een imago in huis.   

Al met al een bijzondere ontmoeting op de altijd weer verrassende Vliegbasis.

(Tekst: IVN Vlinderwerkgroep Eemland)