Nieuwsbericht

Update: Dit artikel is bijgewerkt op 25-07-2023 met de meest actuele data van de Tuinvlindertelling 2023.

Enfin, de weersvoorspellingen waren goed: een zonnig weekend. En het is de tijd van het jaar dat de zomergeneratie vlinders zich laat zien. Dat waren de juiste ingrediënten voor onze jaarlijkse Tuinvlindertelling van vrijdag 7 tot en met zondag 9 juli. Dit jaar zijn er in totaal 103.306 vlinders geteld. Een record!

Vorig jaar stond de dagpauwoog nog op nummer 1, dit jaar is hij verstoten van zijn troon naar plek 4. Het klein koolwitje is met 17.219 imago’s door heel het land is de dagvlinder winnaar van 2023. Van de drie algemene koolwitjes is het klein koolwitje ook de meest talrijke en komt veel voor in tuinen en stedelijk gebied. Na een slecht voorjaar zien we nu dat het klein koolwitje flink in opmars is.

De top 3 maken we compleet met de atalanta (16.894) en de citroenvlinder (16.040). De atalanta is een trekvlinder, in het voorjaar zien we vlinders die hier hebben overwinterd en die worden aangevuld met trekvlinders uit het zuiden. De nakomelingen daarvan vliegen in juli en augustus. De citroenvlinder heeft zich goed laten zien ondanks de hoge temperaturen; in de zomer kruipen de meeste citroenvlinders weg om te ‘overzomeren’ en zie je dus niet.

11. Bont zandoogje, 2171x geteld -- 12. Oranje zandoogje, 1559x geteld -- 13. Distelvlinder, 1348x geteld -- 14. Koevinkje, 1202x geteld -- 15. Zwartsprietdikkopje, 932x geteld -- 16. Scheefbloemwitje, 917x geteld -- 17. Kleine vuurvlinder, 792x geteld -- 18. Icarusblauwtje, 603x geteld -- 19. Kleine parelmoervlinder, 364x geteld -- 20. Koninginnenpage, 334x geteld -- 21. Landkaartje, 298x geteld -- 22. Keizersmantel, 134x geteld

De citroenvlinder heeft zich met name in het oosten van het land laten zien, de atalanta juist meer in het westen en zuiden van het land. De kleine vos en het koevinkje werden dit jaar voornamelijk in het noorden gesignaleerd en de koninginnenpage in het zuiden én in de kop van Overijssel (van de koninginnenpage verwachten we een week of twee nog een piek). De kleine vos was vroeger vrijwel ieder jaar in de top drie te vinden, en zelfs een keer trotse winnaar van de Tuinvlindertelling. Dat is nu echt niet meer het geval. Zeker op de zandgronden in het oosten en zuiden is de kleine vos een zeldzame vlinder geworden. Daar zie je soms meer grote vossen dan kleine vossen; twintig jaar geleden was dat ondenkbaar.

Vanuit de provincie Gelderland namen de meeste mensen deel aan de Tuinvlindertelling met maar liefst 1681 tellers! Noord-Brabant had 1284 tellers en op de derde plek Zuid-Holland met 1275 tellers.

Al sinds het voorjaar zien we deze vraag regelmatig voorbijkomen ‘Waar zijn de vlinders?’ Vrijwilligers, donateurs en volgers op onze sociale-mediakanalen maken zich regelmatig zorgen om de vlinderstand. Het was een matig voorjaar, vervolgens kwam de gebruikelijke juni-dip. En nu met de Tuinvlindertelling, waar de zomergeneratie al aan het vliegen was, is de opbrengst minder dan vorig jaar.

In totaal zijn er dit jaar 103.306 vlinders geteld. Veel meer dan vorig jaar toen het 73.492 vlinders waren. Dat lijkt goed nieuws. Gaat het dan toch beter met de vlinders? Niets is minder waar. Er is dit jaar namelijk veel meer geteld dan vorig jaar. Dit jaar zijn er 12.639 tellingen ingevoerd, vorig jaar waren het er ‘maar’ 5.970. Als je dat vergelijkt zou je dit jaar een dubbel aantal vlinders moeten verwachten. Dat was helaas niet het geval. Wat dat betreft klopt het dat veel mensen minder vlinders zien in hun tuinen en omgeving. Er is een achteruitgang bij de vlinders.

''Ik heb net mijn telling van 1 citroenvlinder doorgegeven. Het is dit voorjaar echt bar en boos hier.'' 

Wat betreft de veel voorkomende soorten die geen hoge eisen stellen aan hun leefomgeving (zoals bij de meeste tuinvlinders): daar is herstel goed mogelijk. Zelfs na een generatie met weinig vlinders kunnen ze zich in een volgende generatie weer herstellen. Zo kan het zijn dat je weinig witjes in het voorjaar ziet en in de zomer zijn ze weer in grotere aantallen aanwezig. Maar de zeldzame en bedreigde vlinders hebben minder kans om weer te herstellen, doordat ze al in lage aantallen voorkomen en onder druk staan van alle andere drukfactoren. Denk aan intensief landgebruik, verdroging, vermesting en ook klimaatverandering, met name klimaatextremen.

"900 m2 vol bloeiende kruiden, vandaag 1 koolwitje."

Op vrijdag werden we erdoor verrast dat momenteel de gamma-uil (dagactieve nachtvlinder) in grote aantallen in tuinen voorkomt. Een soort die niet op onze Tuinvlinderlijst staat. We hebben gekozen voor de meest algemene en herkenbare soorten dagvlinders, soorten die veel in tuinen voorkomen. De gamma-uil werd regelmatig ook voor de bekende kolibrievlinder aangezien. Deze opvallende verschijning is al wel enkele jaren in de Tuinvlindertelling opgenomen als soort. Het is ook een dagactieve nachtvlinder, en is dus een uitzondering op de Tuinvlinderlijst. De kolibrievlinder werd dit jaar 2736 keer geteld.

De gamma-uil is een trekvlinder. De exemplaren die wij momenteel zien, zijn afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. Zo half juni vliegen de gamma-uilen noordwaarts. De aantallen gamma-uilen verschillen van jaar tot jaar. Waarom ze nu veel worden gezien, kan verschillende redenen hebben. Mogelijk komt het door hoge temperaturen in Zuid-Europa. De gamma-uil kom je veel tegen omdat deze ook overdag actief is. Hierdoor werd deze soort ook veel tijdens de tuinvlindertelling gezien. Je ziet ze op veel bloeiende tuinplanten, vooral vlinderstruik en lavendel zijn in trek. Omdat de gamma-uil eigenlijk niet kan overwinteren in Nederland, leggen ze nu de eitjes, en de vlinders die daaruit voortkomen vliegen in het najaar weer terug. Losse waarnemingen van de gamma-uil kunnen alsnog ingevoerd worden via Telmee of Waarneming.nl.

Ook deelnemer Henk Kroon had veel gamma-uiltjes in de tuin: