atalanta Vanessa atalanta

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Deze trekvlinder kan in Nederland tussen april en november worden waargenomen. Vanuit Zuid-Europa trekken de vlinders ieder jaar richting het noorden; ze brengen hier in de zomer een nieuwe generatie voort. In het najaar worden, vooral langs de kust, vaak groepjes trekkende atalanta's waargenomen die weer terugkeren naar het zuiden, zoals bijvoorbeeld in 2021. (Zie ook de website over de film Go, Butterflies, Go!.) Behalve op nectarplanten wordt de atalanta in het najaar ook vaak aangetroffen op rottend fruit op bloedende bomen en op bladeren met honingdauw van bladluizen.

De uiterste data waarop een vlinder in Nederland is gezien zijn 1 januari en 19 december.

Levenscyclus

Rups: mei-november; de meeste rupsen sterven hier in de late herfst. De rups leeft in een uit een of meer bladeren samengesponnen hangend tuitje aan een brandnetel en heeft een voorkeur voor brandnetels op natte tot vochtige plaatsen in de volle zon. De soort kan in Zuid-Europa in alle stadia overwinteren; in Nederland overwintert de soort incidenteel als vlinder.

ei-afzet
Het vrouwtje zet de eitjes afzonderlijk af op de bovenkant van de bladeren. De voorkeur gaat uit naar jonge planten die groeien op vochtige plaatsen in de zon in bosranden, langs sloten of op beschutte plekken, bijvoorbeeld langs een muur.

rups en verpopping
De rups spint een kokertje van één of meer brandnetelbladeren. De bladsteel van deze bladeren wordt gedeeltelijk doorgebeten, waardoor het blad verwelkt. In dit kokertje verschuilt de rups zich overdag, ´s nachts komt hij tevoorschijn en gaat eten. Na iedere vervelling wordt een nieuwe koker gebouwd. Kort voor de verpopping zwerft de rups enkele meters, maar verpopt zich meestal toch op een grote brandnetel.

vlinders
De vlinders zoeken geregeld voedsel op bijvoorbeeld koninginnenkruid, klimop, distels en vlinderstruik. Vooral in het najaar komen ze ook af op rottend fruit en sap van bloedende bomen. De dichtheid is hoog, zo´n 10 tot 34 vlinders per hectare. Soms kunnen grote aantallen atalanta´s bij elkaar worden gezien, bijvoorbeeld op plaatsen waar veel koninginnenkruid groeit. Andere plaatsen waar in het najaar grotere aantallen atalanta´s kunnen vliegen zijn nabij een zonnige muur of bij een klimop die in de volle zon bloeit.
Mannetjes voeden zich overdag en verdedigen van de late middag tot de vroege avond een territorium. Iedere dag bezetten ze een ander gebied, waarvan de grenzen door patrouillevluchten worden afgebakend. Er zijn meestal één of twee zonnige rustplekken per territorium. Andere dieren worden tot de grens van het territorium achtervolgd, andere mannetjes worden met een opwaartse spiraalvlucht verjaagd. In het najaar trekt een deel van de vlinders weer naar het zuiden, een deel probeert hier te overwinteren. Van beide groepen sterft het merendeel zonder zich nog voort te planten.