Nieuwsbericht

#25jaarNEM: Een kijkje in de keuken bij het Meetnet Vlinders

zaterdag 3 augustus 2024

Om trends te bepalen, te kijken hoe het nou werkelijk gaat met de vlinderstand, gaat er niets boven elke week (tussen 1 april en 30 september) precies dezelfde route op precies dezelfde manier tellen – en dat jaar na jaar. Het Meetnet Vlinders is gestart in 1990, door De Vlinderstichting in samenwerking met het CBS. Er zijn ook werkelijk routes die nu al voor het 35e jaar geteld worden!

Statistieken van het Meetnet Vlinders (Bron: De Vlinderstichting) Statistieken van het Meetnet Vlinders (Bron: De Vlinderstichting)

Dat levert natuurlijk heel veel data op. Daarmee kunnen we sinds 1992 op landelijke schaal laten zien hoe alle soorten in Nederland het doen. Maar met meer routes kan er ook op regionale of lokale schaal gekeken worden. Op die manier kunnen vragen beantwoord worden als: 'Gaat het met de heivlinder op de Veluwe beter of slechter dan in de rest van het land?' en ‘doen vlinders die niet tegen stikstof kunnen het slechter dan vlinders die wel tegen stikstof kunnen?’ De gegevens van het meetnet zijn nodig voor de kennisbasis onder het natuurbeleid en de toestand van de natuur in brede zin.

2023 was een slecht jaar voor vlinders. De getelde aantallen waren het laagst sinds de start van het meetnet. Negen van de 53 vlindersoorten bereikten de laagste aantallen sinds 1992 (pdf: 4,2 MB). Tussen 1992 en 2023 zijn de aantallen dagvlinders gemiddeld per soort met 53 procent afgenomen.

Je telt in een box van 5x5x5 (bron: De Vlinderstichting) Je telt in een box van 5x5x5 (bron: De Vlinderstichting)

Hoe gaat dat tellen nou in zijn werk? Het begint met een vaste route. Die kun je zelf uitzetten of iemand van De Vlinderstichting komt je daarbij helpen. Over die route (driehonderd tot duizend meter, verdeeld in secties) loop je rustig en tel je alle vlinders die je 2,5 meter links van je, 2,5 meter rechts van je, 5 meter voor je en 5 meter boven je ziet. Als je je route loopt en je ziet zo’n prachtige koninginnenpage langs je pad is je dag helemaal goed.
Wie wil kan er ook dagactieve nachtvlinders en hommels bij tellen. Voor het tellen kies je een mooie dag uit, want vlinders houden van warm zonnig weer. Steeds dezelfde route tellen lijkt saai, maar je ziet elke keer weer iets nieuws, en je hebt zo de ontwikkelingen in een gebied veel beter in de gaten. Je leert meer 'lagen' in het landschap te zien: planten zijn niet alleen kleurig of groen, maar ook nectarplanten of waardplanten van rupsen. En uitgebloeide stengels zijn plekken waar de poppen of rupsen van vlinders overwinteren. We horen veel verhalen van tellers die daarnaast ook genieten van andere speciale waarnemingen bij hun route, zoals beflijsters, een reekalfje, patrijzen…

35 jaar vlinders tellen

De oudste route die nog geteld wordt, is de route aan de rand van Twickel. Dit is nog dezelfde teller als uit 1990, Jaap van de Woord, dus een vervanger zou zeer welkom zijn.

In 1990 begon Jaap te tellen. De route loopt over een zandweg aan de rand van Twickel; langs het pad was aan de ene kant een prachtig weidegebied, aan de andere kant heide. Vochtig, afwisselend, structuurrijk, bomvol insecten – dus bomvol weidevogels. Een groot plezier om te tellen. In de loop der jaren werd het weidegebied ontwaterd, geëgaliseerd, wél alles tegelijk gemaaid, en sowieso was er alleen nog maar Engels raaigras te bekennen. De hoeveelheid nectarplanten nam dramatisch af. Vanaf 2020 hebben de beheerders getracht dat te verbeteren, maar dan helaas door cosmea en andere exoten die voor vlinders weinig waarde hebben in te zaaien in de bermen. Maar Jaap bleef tellen, want ook dit is belangrijk om vast te leggen.

In de eerste paar jaar waren er soms wel 60 vlinders per bezoek te tellen, waaronder ook veel argusvlinders, die nu op de zandgronden nergens meer te vinden zijn. De laatste paar jaar waren dat 5 tot 10 vlinders per bezoek. In het topjaar 1992 werden er 26 soorten gezien. In 2021, het laatste jaar dat er een vergelijkbaar aantal keren als eerder werd geteld, waren er nog maar 14 soorten te zien. Vooral na droge jaren zag de teller dat de aantallen kelderden.

Lees het hele verhaal van teller Jaap (pdf: 0,2 MB).

Als je je route loopt en je ziet zo’n prachtige koninginnenpage langs je pad is je dag helemaal goed. (Bron: Chris van Swaay) Als je je route loopt en je ziet zo’n prachtige koninginnenpage langs je pad is je dag helemaal goed. (Bron: Chris van Swaay)

Als je dit verhaal van Jaap leest kan je wat beter begrijpen waar er nu behoefte aan is, om te bewijzen hoe het werkelijk met de dagvlinders gaat: routes in regulier agrarisch gebied. Een groot deel van Nederland bestaat tenslotte uit regulier agrarisch gebied, dus zou voor een goede trend ook een groot deel van de routes in dit gebied moeten lopen. Maar je raadt het al: daar tellen weinig mensen.

Lijkt het je wel wat om voor het meetnet te tellen, in agrarisch gebied of elders? Bekijk op de website van De Vlinderstichting de informatie over het meetnet. Je kunt je aanmelden door een mail te sturen aan meetnet@vlinderstichting.nl.