Nieuwsbericht

Zwervende pantserjuffer profiteert van droge zomers

donderdag 23 mei 2024

De zwervende pantserjuffer is een beetje een mysterieuze soort. De naam zegt het al: hij zwerft. Je kunt hem dus treffen op plaatsen waar je hem niet verwacht. Vorig jaar, in 2023, was dat meer dan ooit het geval. Dit heeft te maken met het veranderende klimaat, met opwarming en weersextremen. Deze juffer heeft namelijk geen probleem met extreem droge zomers.

Een tandem zwervende pantserjuffer, waarbij het vrouwtje (onder) eitjes afzet in de plantenstengel. Een tandem zwervende pantserjuffer, waarbij het vrouwtje (onder) eitjes afzet in de plantenstengel.

De zwervende pantserjuffer heeft een overlevingsstrategie die met de huidige klimaatverandering goed van pas komt. Deze libel kan namelijk goed tegen droogvallende wateren. Dat komt doordat hij, in tegenstelling tot de meeste andere libellensoorten, niet als larve in het water overwintert. De eitjes overwinteren en tussen februari en april komen hier de larven uit. Omdat de zwervende pantserjuffer de eitjes bij voorkeur afzet in ondiepe plasjes, warmt het water snel op en kunnen de larven hun ontwikkeling in enkele maanden voltooien.

Wakker worden

In juni en juli sluipen de volwassen libellen uit. En daarna mag het water gerust helemaal droogvallen, daar heeft de zwervende pantserjuffer dan geen last meer van! Je kunt de zwervende pantserjuffer aantreffen bij duin- of heideplasjes, in poelen of in de ondiepe oeverzones van wat grotere plassen. Het water moet het liefst in de volle zon liggen, zodat het lekker snel warm wordt. Door het uitkiezen van deze plasjes heeft de zwervende pantserjuffer weinig last van vissen die het op de larven hebben voorzien. Vissen kunnen immers niet leven in plasjes die regelmatig droogvallen.

In het midden het leefgebied van de zwervende pantserjuffer, een snel opwarmende poel. Links en rechts de waarnemingen van de zwervende pantserjuffer in twee perioden (Bron kaartjes: NDFF). In het midden het leefgebied van de zwervende pantserjuffer, een snel opwarmende poel. Links en rechts de waarnemingen van de zwervende pantserjuffer in twee perioden (Bron kaartjes: NDFF).

Het effect van droge zomers

De larve van een zwervende pantserjuffer, die het best gedijt in snel opwarmende waterpartijen (Bron: Christophe Brochard). De larve van een zwervende pantserjuffer, die het best gedijt in snel opwarmende waterpartijen (Bron: Christophe Brochard).

In goede jaren zwerft de soort wat verder uit, buiten de duin- en heidegebieden. En dat is precies wat we in 2023 zagen gebeuren. Er werden opeens waarnemingen gedaan in alle delen van het land, behalve in veenweidegebieden en in het rivierengebied. Kijken we wat verder terug, dan zien we dat ook 2021 een heel goed jaar was waarin de soort aardig aan het zwerven ging. Ook valt op dat de zwervende pantserjuffer tot en met 2018 eigenlijk best wel schaars was. Daarna volgen jaren waarin hij zich steeds verder uitbreidt. Dit patroon past precies op dat van de zomerdroogte. Stel je even voor: in een droge zomer vallen veel plasjes uiteindelijk droog. Libellenlarven gaan dood, maar de eitjes van de zwervende pantserjuffer overleven. In het daaropvolgende voorjaar hebben de larven het rijk alleen. Geen last van andere libellenlarven die alle prooien opeten, of erger nog: die de kleine larven van de zwervende pantserjuffer zelf opeten. In het jaar na een droge zomer sluipen er dus meer zwervende pantserjuffers uit dan gemiddeld.

Klimaatprofiteur

Of we gelijk krijgen, zullen we deze zomer zien. De zomer van 2023 was nat. Moet de zwervende pantserjuffer inderdaad weer inleveren? Er is vorig jaar veel nieuw gebied veroverd, maar het is afwachten of hij zich hier kan handhaven. Vast niet overal. Maar niet getreurd, vanwege de klimaatverandering verwachten we steeds meer droge zomers in de toekomst. Er is er dus in ieder geval één libel die daarvan profiteert in Nederland!