plakker Lymantria dispar
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Algemeen. Komt verspreid over het land voor; in de noordoostelijke provincies wordt deze soort duidelijk minder waargenomen.
Rode lijst
niet bedreigd
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Half juni-eind augustus in één generatie. De mannetjes komen op licht, maar vliegen ook overdag. De vrouwtjes kunnen nauwelijks vliegen en blijven in de buurt van de cocon.
Levenscyclus
Rups: april-juni. Soms laat de jonge rups zich door middel van spindraden met de wind meevoeren en kan zich zo kilometers verspreiden. De rups verpopt zich in een spinsel tegen de schors, tussen de bladeren of in de strooisellaag. De soort overwintert als ei in legsels op de schors, een tak of een blad van de waardplant. De eieren worden afgedekt met haren van het achterlijf van het vrouwtje. Soms komen eitjes nog hetzelfde jaar uit, maar de uitgekomen rupsjes kunnen niet overwinteren.
Mannelijke rupsen hebben 5 larvale stadia en vrouwelijke rupsen 6 larvale stadia (Leonard, 1966).
Hierdoor worden vrouwelijke poppen en vlinders groter dan mannelijke.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Spongy moth
Duitse naam
Schwammspinner
Franse naam
le Disparate , le Bombyx disparate , la Spongieuse
Oud Nederlandse naam
hebreeuwse lettervlinder, plakuil, reschvlinder, stamuil
Synoniemen
Ocneria dispar, Liparis dispar, Gypsy Moth
Meer
Toelichting Nederlandse naam
Plakker is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders'.
Het vrouwtje plakt haar eieren als een plakkaat tegen de schors van een boomstam.
Toelichting wetenschappelijke naam
Lymantria: lumanter is een verkwister, een vernietiger, naar de pest-soorten zoals L. dispar, die in dit genus zijn opgenomen.
dispar: dispar is niet eender, naar de sexuele dimorfie, het mannetje heeft een bruine grondkleur en het vrouwtje een witte. Er is ook grootteverschil maar Linnaeus vermeldt alleen de kleur.
Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: ♂ 18-24 mm, ♀ 28-35 mm. Het mannetje heeft een brede donkere grijsbruine voorvleugel, soms met wat lichtere zones. Over de voorvleugel lopen enkele golvende donkere dwarslijnen. In het middenveld bevinden zich een zwartachtige middenstip en een zwarte, omgekeerde V-vormige vlek. Het roomwit gekleurde vrouwtje heeft een soortgelijke tekening als het mannetje; de dwarslijnen steken altijd duidelijk af. Het vrouwtje is groter en heeft een stomp achterlijf met een donkerbruin uiteinde.
Kenmerken rups
Tot 50 mm; lichaam licht okerkleurig met zwartachtig grijze spikkels en drie okerkleurige lengtestrepen over de rug; bruinachtige of zwartachtige haarborstels die op kleine, roodachtig, verheven wratjes staan ingeplant; segmenten één tot vijf elk met blauwe wratten op de rugzijde en de segmenten negen en tien elk met een verheven rode vlek op de rugzijde; kop licht okerkleurig met zwarte tekening.
Gelijkende soorten vlinder
Zie de nonvlinder (L. monacha).
Verpreiding
Zeldzaamheid
Algemeen. Komt verspreid over het land voor; in de noordoostelijke provincies wordt deze soort duidelijk minder waargenomen.
België
Algemeen, vooral in Vlaanderen; minder algemeen ten zuiden van Samber en Maas.
De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Van Noord-Afrika (de Middellandse Zeekust) en het Iberisch schiereiland via West-Europa, inclusief Engeland, en via Zuid- en Midden-Europa oostwaarts tot Japan. In het zuiden van het Middellandse Zeegebied tot Voor-Azië. Naar het noorden tot Zuid-Scandinavië. In Noord-Amerika werd L. dispar (vroeger ook bekend als Gypsy Moth) in 1868 geïmporteerd en is daar een invasieve soort die regelmatig een plaag vormt.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Nieuws
- Wat plakt er op mijn eik? Wat scheurt er door mijn tuin? augustus 2020
- Niet elke rups is een processierups augustus 2019
- Wat plakt er op mijn eik? augustus 2015
- Nachtvlinders in de Apenheul augustus 2011
Blijf op de hoogte
Ontvang vlindernieuwsWord donateur
Steun De Vlinderstichting
