bruine vierbandspanner Xanthorhoe spadicearia
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: gevoelig.
Rode lijst
gevoelig
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Half april-half oktober in twee, soms drie generaties. De vlinders zitten overdag vaak op bladeren en zijn gemakkelijk op te jagen uit struiken en lage vegetaties. Ze vliegen vanaf de schemering en komen op licht; bij het neerstrijken op het laken houden ze vaak hun vleugels opgeklapt.
Levenscyclus
Rups: juni-augustus. De soort overwintert als pop in een cocon in de strooisellaag.
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Red Twin-spot Carpet
Duitse naam
Heller Rostfarben-Blattspanner
Franse naam
l'Oxydée
Oud Nederlandse naam
valse vierbandspanner
Synoniemen
Cidaria spadicearia, Larentia spadicearia
Meer
Toelichting Nederlandse naam
De bandspanners hebben een bandtekening dwars over de vleugels.
Er zijn drie soorten in het Genus Xanthorhoe die aangeduid worden met vierbandspanner (zie Xanthorhoe ferrugata). Hier gaat het om de meest bruine van deze drie.
Toelichting wetenschappelijke naam
Xanthorhoe: xanthos is geel en rhoe is een stroom, een rivier; verwijzend naar de gelige kronkellijnen die een aantal soorten van dit genus kenmerken.
spadicearia: spadix is een bruintint; de kleur van de mediane dwarsband. Deze naam zou meer geschikt geweest zijn voor X. ferrugata.
Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 12-13 mm. Vrij opvallend is de duidelijke dubbele vlek in het zoomveld, dicht bij de vleugelpunt; bij de meeste verwante soorten is deze vlek minder duidelijk of afwezig. Een ander tamelijk constant kenmerk is de meestal heldere tekening en de duidelijke witte afzetting aan de buitenzijde van de vaak bleke purperbruine middenband. Het lichtbruine bandje dat hier nauw aan grenst, is vrij breed en contrasteert scherp met de grondkleur van de vleugelzoom. Op de onderzijde van de voor- en achtervleugel zit meestal een dikke, zwarte middenstip; de onderzijde van de voorvleugel is doorgaans contrastrijk getekend.
Gelijkende soorten vlinder
Lijkt veel op de vierbandspanner (X. ferrugata). Algemeen wordt aangenomen dat exemplaren met een diep zwarte middenband altijd behoren tot de vierbandspanner en exemplaren met een blekere purperbruine middenband tot de bruine vierbandspanner. De kleur- en contrastvormen die elkaar in het midden raken leveren echter vaak een groot probleem op bij de determinatie. Vaak wordt genoemd dat de vierbandspanner een duidelijkere inkeping aan de binnenzijde van de middenband heeft, dicht bij de voorrand, maar dit kenmerk wordt door anderen in twijfel getrokken. Ook zou de onderkant van de vleugels van de vierbandspanner minder getekend zijn. Beide soorten zijn variabel en sommige exemplaren zijn zonder genitaliënonderzoek niet van elkaar te onderscheiden. Zie ook de grote vierbandspanner (X. quadrifasiata).
Gelijkende soorten rups
Springzaadbandspanner (Xanthorhoe biriviata), koolbandspanner (Xanthorhoe designata), vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata), grote vierbandspanner (Xanthorhoe quadrifasiata), geoogde bandspanner (Xanthorhoe montanata), zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata), scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en egale bosrankspanner (Horisme tersata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).
Gelijkende soorten vlinder
Gelijkende soorten rups
Verpreiding
Zeldzaamheid
Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: gevoelig.
België
Algemeen in het hele land.
Er is onvoldoende data om de soort te beoordelen voor de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Vaak verwisseling met X. ferrugata. De meeste Europese landen. In tegenstelling tot ferrugata niet in Portugal en op Corsica en wel uit Albanië en Griekenland (Müller 1996). Beide soorten in het noorden tot de poolcirkel (Skou 1986); in het oosten tot het Sajan-gebergte en Kamtsjatka.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Vooral tuinen, bossen, struwelen, graslanden, moerassen, natte heiden en duinen.
Planten
Diverse kruidachtige planten, zoals walstro, vogelmuur en klein kruiskruid.
Actualiteiten
Ontdek meerBlijf op de hoogte
Ontvang vlindernieuwsWord donateur
Steun De Vlinderstichting
