Nieuwsbericht

Vorige week stond de hyena centraal in deze rubriek. De nachtvlinder kreeg deze naam van Sepp vanwege de rups. Deze is namelijk geen vegetariër maar kannibaal. De wachtervlinder had, als de geschiedenis anders had gelopen, ook deze naam kunnen krijgen. De rups van die nachtvlinder is namelijk ook moordzuchtig. In de Vlinderatlas van Hoogeveen lezen we: 

‘Hoe het dier aan die kannibalistische gewoonten komt, is niet te begrijpen, daar het leeft op eiken, sleedoorn enz. Van de moeder, de vlinder, kan de rups het ook slecht hebben, want die houdt veel van zoete sappen: en daarom laat die zich zoo vaak door ,,gesmeerde’’ bomen aanlokken.’

Ondanks deze ongewone moordlustige gewoonte, heeft de naam niets te maken met de rups. De vlinder heeft volgens Tolman in Vlinders II een ‘geelachtige niervlek’ met twee ‘stipjes’ die tot de naam hebben geleid:

‘De wachtervlinders zijn insecten, die niet bijster moeilijk zijn te determineren: de tamelijk lange en smalle voorvleugels van de typische dieren, waarover een paar niet erg duidelijke, donkere dwarsliggen lopen, zijn bruingrijs; zij worden tevens gekenmerkt door een geelachtige niervlek, die zich bevindt tussen twee nog aanmerkelijk kleiner, zuiver witte stipjes, die de Duitsers ,,Begleitfleckchen’’ noemen. Hieraan heeft de vlinder zijn wetenschappelijke soortnaam en zijn Nederlandse benaming te danken. Die witte stipjes zijn als het ware twee wachters, twee satellieten.’

Belangrijk te beseffen is dat de wachters of satellieten niet slaan op de satellieten die we nu kennen. Het werk van Tolman komt uit 1941. Dat is een meer dan vijftien jaar vóór de lancering van de eerste satelliet. Deze Spoetnik 1 uit de Sovjet-Unie werd namelijk gelanceerd in 1957.

Waar slaat wachter of satelliet dan op? Een satelliet is niet alleen het object dat gezocht moet worden als wij onze TomTom aanzetten. Alles wat om een planeet heen beweegt is een satelliet, dat kan zijn van menselijke of natuurlijke makelij. De maan is dus net zo goed een satelliet als de Spoetnik 1. Maar het draait niet om satelliet, maar om het woord 'wachter'. Manen of bijplaneten worden wachters genoemd. Zo is de maan die ’s nachts te zien is een wachter, maar manen van andere planeten in het zonnestelsel net zo goed. Gebruik je fantasie en stel je die ‘niervlek’ voor als een planeet met twee manen daaronder. Vandaar de naam ‘wachtervlinder’. En dat is toch mooier dan ‘niervlekvlinder’.

De wachtervlinder komt veel voor in Nederland. Het insect vliegt in één generatie tussen begin september en half mei. In de koude wintermaanden is de nachtvlinder niet actief. Zoals je al in het citaat van Hoogeveen kon lezen, komen de vlinders af op stroop. Wil je zelf een keer stropen en mogelijk de vlinder zien? Een recept vind je hier.

Literatuur  

• E.J.V.M. Hoogeveen, Vlinderatlas (Bussum, 1913).
• Rinke Tolman, Vlinders Tweede Deel (Utrecht, 1941).