heidewortelboorder Phymatopus hecta

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

wortelboorders (HEPIALIDAE)

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor, vooral op de zandgronden; op sommige vliegplaatsen zeer talrijk.

Rode lijst

niet bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Half mei-eind juli in één generatie. De mannetjes vliegen in de schemering rond de waardplanten, waarbij ze een ananasachtige geur verspreiden om vrouwtjes te lokken; ook bij zonsopgang worden ze soms vliegend waargenomen. Zowel mannetjes als vrouwtjes komen in kleine aantallen op licht.

Levenscyclus

Rups: augustus-april. De rups, die onder de grond leeft en zich voedt met wortels en (ondergrondse) stengeldelen, overwintert tweemaal en verpopt zich in de grond.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Gold Swift

Duitse naam

Heidekraut-Wurzelbohrer

Franse naam

l'Hépiatique, l'Hépiale de la fougère, la Platte-en-masse

Oud Nederlandse naam

gouden wortelboorder, heidekruidwortelboorder, kleine hopvlinder, varenwortelboorder

Synoniemen

Hepialus hecta, Hepialus hectus, Hepialus flina

Meer

Toelichting Nederlandse naam

De rups van een wortelboorder boort gangen in de wortels van de waardplant. Een van de habitats van deze soort is heide.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

hecta: hectikos is hectisch, onrustig; dit slaat op óf de manier van vliegen óf op de tekening van de vleugels óf op beide.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: ♂ 12-15 mm, ♀ 13-16 mm. De goudkleurige tekening op de voorvleugel van het mannetje is kenmerkend. Anders dan bij de andere wortelboorders loopt de band aan de vleugelbasis min of meer parallel aan de buitenste band en is vaak halverwege afgebroken. Het minder contrastrijk gekleurde vrouwtje heeft brede, purpergrijze banden op de voorvleugel.

Kenmerken rups

18-22 mm. Het lijf is gerimpeld en is witachtig grijs; de kop glimt en is kastanjebruin; er zitten grijsbruine plaatjes op de rug en aan de zijkant van de borststuksegmenten; de kleine stigma’s zijn zwart.

Gelijkende soorten vlinder

De slawortelboorder (Pharmacis lupulina) is minder slank en de witte banden lopen, indien aanwezig, niet parallel maar vormen een omgekeerde V.

Gelijkende soorten rups

Oranje wortelboorder (Triodia sylvina), slawortelboorder (Pharmacis lupulina), gemarmerde wortelboorder (Korscheltellus fusconebulosa) en hopwortelboorder (Hepialus humuli).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Gelijkende soorten vlinder

slawortelboorder

Gelijkende soorten rups

hopwortelboorder

slawortelboorder

oranje wortelboorder

gemarmerde wortelboorder

Verpreiding

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor, vooral op de zandgronden; op sommige vliegplaatsen zeer talrijk.

België

In Vlaanderen wijdverbreid en lokaal algemeen ten oosten van de lijn Antwerpen-Brussel; lokaal en zeldzaam in Oost- en West-Vlaanderen. In Wallonië wijdverbreid en vrij algemeen.

De soort staat als Kwetsbaar op de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Van Europa naar het oosten tot Japan (ssp. japonicus, Inoue, 1982). Wel in Engeland en op Sicilië; ontbreekt op Corsica, Sardinië en Kreta.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.