nunvlinder Orthosia gothica

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

uilen (NOCTUIDAE)

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst

niet bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Begin maart-juni in één generatie. De vlinders zijn vaak pas later op de avond actief, zelfs in koude nachten; ze komen zowel op licht als op smeer en bezoeken wilgenkatjes.

Levenscyclus

Rups: april-juli. De rups foerageert vooral ´s nachts, eerst op de knoppen van de waardplant, later op de bladeren. De soort overwintert als pop in een cocon in de grond.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Hebrew Character

Duitse naam

Gothica-Kätzcheneule

Franse naam

la Gothique

Synoniemen

Taeniocampa gothica, Monima gothica

Meer

Toelichting Nederlandse naam

Nunvlinder is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
Nun komt uit oosterse oude talen (Malta, Midden-Oosten, Egypte, Iran e.a.) waarbij dit een aanduiding is voor de 14e letter uit het Hebreeuwse alfabet.
Dit teken ziet er wat langerekt c-vormig uit wat gelijk is aan de c-vormige vlek op de voorvleugel.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Orthosia: orthosis is recht maken. De aandacht wordt erop gevestigd dat dit genus anders is dan b.v. dat van Lacanobia, dit genus heeft een rechte subterminale lijn. Orthosia was ook een aanroepnaam van Artemis en waarschijnlijk had Ochsenheimer beide mogelijkheden in gedachten.
gothica: gothicus is gotisch. Wijzend op de 'gotische' boog op de voorvleugels (hoewel de boog weinig heeft van de sierlijke boog in de gotiek). Linnaeus schrijft: 'met een zwarte naar buiten gekeerde boog in het midden van de vleugel', 'naar buiten gekeerd' als de vleugels in rust zijn opgevouwen.

Auteursnaam en jaartal

(Linnaeus, 1758)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-17 mm. Deze uil is goed van de andere Orthosia-soorten te onderscheiden door de opvallende zwarte vlek op de voorvleugel. Deze vlek is tamelijk variabel, maar heeft doorgaans ruwweg de vorm van een zadel en bestaat uit een rechthoekig veld waarin de lichte ringvlek naar binnen steekt; soms wordt het zwarte veld door de ringvlek helemaal in tweeën gedeeld en heel zelden is de vlek gebogen, vervormd of sterk gereduceerd. De grondkleur van de voorvleugel is bij de meeste exemplaren grijs- of roodachtig bruin, maar kan variëren van licht zandkleurig tot zwartachtig en kan roze- of purperachtig bruin getint zijn. Bij sommige, vooral roodachtige exemplaren kan de kleur van de zadelvlek overeen komen met de grondkleur; door de lichte randen van de niervlek en ringvlek is de vlek toch altijd te onderscheiden.

Kenmerken rups

Tot 40 mm; lichaam groen met fijne geelachtig witte tekening en smalle, gele ringen tussen de segmenten; over de rug drie geelachtig witte lengtestrepen; over de spiracula een bleekgroene of witte lengteband met zwartgezoomde bovenrand; kop groen.

Gelijkende soorten vlinder

Exemplaren met een niet volledige zwarte vlek kunnen worden aangezien voor de zwartvlekwinteruil (Conistra rubiginosa); bij deze soort is de binnenzijde van de niervlek en de ringvlek echter altijd donker gevuld. De zwarte-c-uil (Xestia c-nigrum) heeft naast de zwarte tekening een strokleurige zone; deze soort vliegt doorgaans later in het jaar.

Gelijkende soorten rups

Sierlijke voorjaarsuil (Orthosia gracilis), variabele voorjaarsuil (Orthosia incerta), tweestreepvoorjaarsuil (Orthosia cerasi), katwilguiltje (Brachylomia viminalis), bruine essenuil (Lithophane semibrunnea), gageluil (Lithophane lamda), eikenuiltje (Dryobotodes eremita), hyena (Cosmia trapezina), roestuil (Mniotype satura), gele granietuil (Polymixis flavicincta) en maanuiltje (Cosmia pyralina).
Lijkt ook op kastanjebruine uil (Xestia castanea), kooluil (Mamestra brassicae) en spurrie-uil (Anarta trifolii).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Gelijkende soorten vlinder

zwartvlekwinteruil

zwarte-c-uil

Gelijkende soorten rups

kastanjebruine uil

spurrie-uil

kooluil

sierlijke voorjaarsuil

tweestreepvoorjaarsuil

variabele voorjaarsuil

katwilguiltje

gageluil

bruine essenuil

roestuil

eikenuiltje

gele granietuil

maanuiltje

hyena

Verpreiding

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

België

Algemeen in het hele land.

De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Het Iberisch schiereiland, alle Europese landen tot Oost-Azië. Naar het noorden tot boven de poolcirkel. Naar het zuiden het noordelijke Middellandse Zeegebied en via Klein-Azië naar het oosten.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.