variabele herfstuil Agrochola lychnidis

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het land lokaal voor, vooral op de kleigronden en in het rivierengebied. RL: bedreigd.

Rode lijst

bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Begin september-half november in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken overrijpe bramen en bloemen van klimop.

Levenscyclus

Rups: maart-juli. De rups, die vooral ´s nachts actief is, eet eerst van kruidachtige planten en later ook van verschillende soorten loofbomen en struiken. De rups maakt een losse cocon in de grond en verpopt zich daarin enkele weken later. De soort overwintert als ei.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Beaded Chestnut

Duitse naam

Veränderliche Herbsteule

Franse naam

la Cannelée , la Noctuelle de la lychnide

Synoniemen

Orthosia lychnidis, Amathes lychnidis, Agrochola lychnitis, Agrochola pistacina, Orthosia pistacina

Meer

Toelichting Nederlandse naam

De herfstuilen vliegen in het najaar.
De grondkleur van deze herfstuil is tamelijk variabel.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Agrochola: agros is een veld, de grondkleur en khole is bitterheid, gal, de kleur van gal: groen- of, zoals hier, geelachtig; naar de kleur van een aantal van deze soorten.
lychnidis: Lychnis is het plantengeslacht koekoeksbloem met waarschijnlijk wel een paar voedselplanten van deze zeer polyfage soort.

Auteursnaam en jaartal

(Denis & Schiffermüller, 1775)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-18 mm. Deze uil is variabel, maar meestal goed te herkennen. De enigszins puntige voorvleugel heeft een kastanjebruine of roodachtig bruine grondkleur, maar kan meer geelachtig zijn of juist donkerder en grijsachtig. De donkere ringvlek is klein en langgerekt; de niervlek is meestal donker en smal. Aan de binnenzijde van de golflijn bevindt zich langs de voorrand meestal een donkerbruine of zwartachtige korte schuine streep of wigvormige vlek. Meestal bevinden zich in het middenveld enkele zwakkere zwarte vlekken langs de voorrand; de voorrand zelf is soms witachtig van kleur, wat het beste is te zien vanaf de kopzijde. Sommige exemplaren hebben een zwakke tekening, andere hebben opvallende lichte of donkere dwarslijnen en licht gekleurde aders.

Kenmerken rups

Tot 45 mm; lichaam bleek purperachtig bruin of helder groen; de groene vormen hebben smalle, gele ringen tussen de segmenten; over de rug drie onduidelijke, donkere lengtestrepen; onder de lijn van de spiracula een brede gele lengteband; kop groen of bruin.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de zwartgevlekte herfstuil (A. litura), de roodachtige herfstuil (A. helvola), de roodbruine herfstuil (A. nitida) en de maansikkeluil (A. lunosa). Zie in dit bestand van Wim Veraghtert van Natuurpunt.be de verschillen tussen variabele maansikkeluil en variabele herfstuil.

Gelijkende soorten vlinder

roodachtige herfstuil

roodbruine herfstuil

zwartgevlekte herfstuil

maansikkeluil

Verpreiding

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het land lokaal voor, vooral op de kleigronden en in het rivierengebied. RL: bedreigd.

België

In Vlaanderen zeldzaam in de Leemstreek (van de Vlaamse Ardennen tot Haspengouw) en West-Vlaanderen; daarbuiten nagenoeg ontbrekend. In Wallonië wijdverbreid in alle provincies.

De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Van Noordwest-Afrika (Marokko, Tunesië) door heel Zuid- en Midden-Europa. Noordelijk tot Schotland, Denemarken, Zuid-Zweden en Polen. In Azië tot de Kaukasus, Armenië, Iran en Israël.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.