pauwoogpijlstaart Smerinthus ocellata
Ga direct naar:
Basis
Familie
Zeldzaamheid
Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.
Rode lijst
niet bedreigd
Levenswijze
Vliegtijd en gedrag
Eind april-begin augustus in één generatie, soms een kleine partiële tweede generatie in september. De vlinders worden overdag soms rustend aangetroffen. Ze komen op licht.
Levenscyclus
Rups: juli-oktober. De soort overwintert als pop in de grond onder of dicht bij de waardplant. De pop is glanzend zwartachtig bruin en gemakkelijk te onderscheiden van de ruwere zwartbruine pop van de populierenpijlstaart (Laothoe populi).
Verspreiding
Vliegtijd
Benaming
Engelse naam
Eyed Hawk-moth
Duitse naam
Abendpfauenauge
Franse naam
le Sphinx demi-paon
Oud Nederlandse naam
avondpauwoog
Synoniemen
Laothoe ocellata, Smerinthus ocellatus
Meer
Toelichting Nederlandse naam
Pauwoogpijlstaart is een oude naam die ook al door Ter Haar in 'Onze Vlinders' wordt gebruikt.
Pijlstaart verwijst naar het staartje of 'pijl' op het laatste segment van de rups.
Het oog op de achtervleugels ziet er uit als een oog in een pauwenstaart.
Ondersoorten
Smerinthus ocellata (Linnaeus, 1758); Laothoe ocellata (Linnaeus, 1758)
Toelichting wetenschappelijke naam
Smerinthus: smerinthos, merinthos is een draad, mogelijk de levensdraad die geweven werd door de schikgodinnen en die doorgeknipt werd door Atropos. Met deze naam wordt net als bij A. atropos nogmaals het thema van de dood naar voren geschoven. Ook kan Spuler gelijk hebben als hij wijst op het gedegenereerde mondgedeelte dat er nog slechts als een draad uitziet.
ocellata: ocellatus is geoogd, naar de ogen op de achtervleugels.
Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)
Herkenning
Kenmerken vlinder
Voorvleugellengte: 36-44 mm. Kenmerkend is de oogvlek op de rozerode achtervleugel. Bij verstoring worden deze oogvlekken wisselend getoond door de voorvleugels schokkend heen en weer te bewegen. Vastgesteld is dat dit gedrag insectenetende vogels afschrikt. De tekening op de voorvleugel varieert weinig, behalve in kleur en contrast. De kleuren kunnen uiteenlopen van rozeachtig bruin tot diep chocoladebruin of zelfs bijna zwart. Afhankelijk van de variatie in kleur, varieert ook het contrast op de vleugel. In rust steekt de achtervleugel soms enigszins onder de voorvleugel uit.
Kenmerken rups
Tot 80 mm; lichaam blauwachtig groen of geelachtig groen, fijn wit gespikkeld, met op de flanken zeven schuine, witachtig of bleek groenachtig gele strepen; spiracula wit met donkere randen; hoorn op het elfde segment grijsachtig blauw; kop driehoekig, groen met twee gele strepen. Er is ook een vorm met roodachtige vlekjes op de flanken.
Gelijkende soorten vlinder
Zie de populierenpijlstaart (Laothoe populi).
Gelijkende soorten rups
Populierenpijlstaart (Laothoe populi), lindepijlstaart (Mimas tiliae) en glasvleugelpijlstaart (Hemaris fuciformis).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).
Gelijkende soorten vlinder
Gelijkende soorten rups
Verpreiding
Zeldzaamheid
Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.
België
Algemeen, vooral in Vlaanderen; minder algemeen ten zuiden van Samber en Maas.
De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).
Mondiaal
Noordwest-Afrika en Europa met uitzondering van delen van het zuiden van het Iberisch schiereiland, het noorden van Groot-Britannië en Noord-Scandinavië. Naar het oosten tot West-Siberië, naar het zuiden tot de Kaukasus en de Zuidkust van de Zwarte Zee.
Trends
Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
Habitat
Tuinen, boomgaarden, parken, rivieroevers, moerassen, struwelen en bossen.
