variabele worteluil Euxoa cursoria

Ga direct naar:

Basis
Herkenning
Levenswijze
Verspreiding & Trends
Habitat & Planten
Benaming

Familie

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt vooral voor in de kustprovincies en dan met name in de duinen; lokaal op de zandgronden in het binnenland. RL: bedreigd.

Rode lijst

bedreigd

Meer foto's

Terug naar boven ^

Levenswijze

Vliegtijd en gedrag

Half juni-eind september in één generatie. De vlinders zitten overdag tussen de vegetatie verscholen en bezoeken ´s nachts helmgras en bloemen van onder andere kruiskruid en struikhei. Ze komen op smeer en op licht.

Levenscyclus

Rups: september-juni. De rupsen foerageren ´s nachts en verbergen zich overdag in de grond vlak bij de waardplant. De verpopping vindt plaats in een ovale cocon diep in de grond. De soort overwintert als jonge rups.

Verspreiding

Vliegtijd

Benaming

Engelse naam

Coast Dart

Duitse naam

Kletteneule

Synoniemen

Agrotis cursoria

Meer

Toelichting Nederlandse naam

De Agrotis- en Euxoa-soorten werden samengevoegd onder de groepsnaam worteluil. De rupsen hebben een relatie met plantenwortels.
Deze worteluil is zeer variabel en dus soms moeilijk op naam te brengen.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Euxoa: euxoos is goed gepoetst; dit zou naar de achtervleugel verwijzen.
cursoria: cursorius is behorend bij een wedstrijdbaan. Wedstrijden werden gehouden in een arena (arena is zand) en dat verschaft wellicht een zijdelings verband op met zandduinen, het habitat van deze soort.

Auteursnaam en jaartal

(Hufnagel, 1766)

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-18 mm. Een zeer variabele soort. De grondkleur van de voorvleugel varieert van strokleurig met wit tot donkergrijs met bruin; vaak is er een zandkleurige tint aanwezig. De voorvleugel heeft meestal een lichte strook langs de voorrand met daarnaast een donker, soms zwart wigvormig vlak dat vaak begrensd wordt door een wit bestoven ader. Tussen de grote vervormde niervlek en de achterrand van de vleugel is een vage band zichtbaar.

Gelijkende soorten vlinder

De graanworteluil (E. tritici) heeft vaak, en de bonte worteluil (Agrotis vestigialis) heeft altijd, opvallende pijlvlekken in het zoomveld. De rookkleurige worteluil (E. nigricans) is over het algemeen donkerder en mist de wit bestoven ader op de voorvleugel. De duinworteluil (Agrotis ripae) heeft de vleugels in rusthouding minder over elkaar gevouwen en heeft een kleinere niervlek.

Gelijkende soorten rups

Zwartvlakworteluil (Euxoa obelisca), graanworteluil (Euxoa tritici), rookkleurige worteluil (Euxoa nigricans), witvlekworteluil (Euxoa lidia), grijze worteluil (Agrotis cinerea), bonte worteluil (Agrotis vestigialis), puta-uil (Agrotis puta), gewone velduil (Agrotis segetum), grote worteluil (Agrotis ipsilon), geoogde worteluil (Agrotis clavis), duinworteluil (Agrotis ripae) en gewone worteluil (Agrotis exclamationis).
Let op: de rupsen van de Euxoa- en de Agrotis-soorten zijn erg moeilijk uit elkaar te houden.
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Gelijkende soorten vlinder

duinworteluil

bonte worteluil

graanworteluil

rookkleurige worteluil

Gelijkende soorten rups

zwartvlakworteluil

graanworteluil

rookkleurige worteluil

witvlekworteluil

grijze worteluil

bonte worteluil

duinworteluil

geoogde worteluil

grote worteluil

gewone velduil

gewone worteluil

puta-uil

Verpreiding

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt vooral voor in de kustprovincies en dan met name in de duinen; lokaal op de zandgronden in het binnenland. RL: bedreigd.

België

Zeldzaam, maar lokaal vrij algemeen aan de kust; vroeger ook langs de Schelde in Oost-Vlaanderen en Antwerpen, maar daar recent niet meer gezien. Ontbreekt in Wallonië.

De soort staat als Bedreigd op de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Heeft in Europa een voorkeur voor de kustgebieden, maar vliegt in het oostelijk deel van het verspreidingsgebied in het binnenland. Verbreid in noordelijk Midden-Europa vanaf Ierland en Engeland in een brede band van Noord-Frankrijk tot aan Midden-Noorwegen oostwaarts via voormalig Rusland tot aan Centraal-Siberië, Mongolië en Tibet. Ook bekend van Afghanistan.

Trends

Trend op lange en korte termijn

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Verspreiding in Nederland in vier perioden

Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.